مروری بر کارنامه عملیاتی Su-24M در جنگهای اول و دوم چچن
جنگ اول چچن
چچن یکی از جمهوری های فدراسیون روسیه است ؛ نوع اداره حاکمیتی این منطقه را می توان با ایالت تگزاس در ایالات متحده آمریکا مقایسه کرد با این تفاوت که که جمعیت این ناحیه را اکثریت بزرگی از مسلمانان تشکیل می دهند که خواهان ایجاد یک دولت مستقل از روسیه هستند.
مدت کوتاهی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در آگوست 1991 ، ژنرال جوهر دودایف از فرماندهان پیشین نیروی هوایی شوروی موفق به انجام یک کودتا بر علیه حکومت کمونیست چچن شد.در اکتبر همان سال او در انتخابات پیروز شده و به عنوان رئیس جمهور چچن معرفی شد.او مدت چند ماه بعد رسماً تشکیل جمهوری چچن به عنوان کشوری بیرون از چارچوب فدراسیون روسیه را اعلام کرد که این امر اعتراض شدید دولت مسکو را در پی داشت.روابط دو طرف به وخامت گرایید و سیاست های ناسیونالیستی دودایف باعث وخامت سریع و در نهایت سقوط اقتصاد چچن که هنوز تا حدود زیادی به روسیه وابسته بود شد.در سال 1993 ، او با استفاده از اختیارات رئیس جمهور پارلمان چچن را منحل کرد ؛ کاری که در عمل باعث تشویق روسیه برای حمایت از گروههای اپوزوسیون و تلاش برای خلع او شد.
جوهر دودایف رهبر مبارزین چچنی
در 11 دسامبر 1994 ، ارتش روسیه وارد خاک چچن شده و در گروزنی پایتخت این کشور رژه رفت.هواپیماهای پارک شده در پایگاه شمالی شامل ال-29 آ ، ال-39 سی و MiG-15UTI میشد و در دیگر فرودگاهها نیز تعدادی هواپیمای شناسایی و آموزشی وجود داشت که همه به وسیله بمباران های مداوم فنسرها از بین رفتند.
جنگجویان چچنی همچنان به مقاومت خود در دیگر مناطق ادامه دادند تا جایی که روس ها مجبور شدند با استفاده از یک فروند Su-24M و با پرتاب یک تیر بمب هدایت تلویزیونی KAB-500KR سدی را در نزدیکی روستای چچن آول منهدم کنند.
پرواز های نیروی هوایی جهت پشتیبانی از نیروهای زمینی در ماه دسامبر به علت شرایط بد آب و هوایی کاهش یافت.هر چند نمی توان درک کرد که چگونه این پشتیبانی ها با وجود در اختیار داشتن جنگنده هایی با قابلیت عمل در تمامی شرایط آب و هوایی مثل Su-24M و Tu-22M3 کاهش پیدا کرد.توضیح دیگری که برای این مسئله می توان داد ترس روس ها از تلفات بالای بمباران فرشی با استفاده از بمب های غیر هدایت شونده بود که باعث افزایش شدید تلفات غیر نظامیان از شروع جنگ شده بود.به هر حال با توجه به زمین ناهموار منطقه دقت اصابت موشک ها و بمب های هوشمند و در نتیجه احتمال موفقیت آنها قابل مقایسه با بمب های معمولی پرتاب شده از یک جنگنده نیست.
سوخوی 24 (موسوم به فنسر به معنی شمشیرباز) به دلیل داشتن همین قابلیت حمل تسلیحات هوشمند بود که توانست ماموریت خود در انهدام پل های روی رودخانه آرگون ، مرکز تلویزیون ، کارخانه تعمیر تانک و پناهگاه زیر زمینی دودایف در کاخ شخصیش را با موفقیت کامل انجام دهد.
با آمدن فصل بهار و بهبود شرایط آب و هوایی فنسرها دور جدیدی از پرواز ها را برای بمباران مواضع چریک های چچنی به وسیله بمب های 500 و 1500 کیلوگرمی هدایت تلویزیونی و لیزری آغاز کردند.
علاوه بر سوخوی 24 ، جنگنده های Su-17M4 و Su-25 نیز وارد معرکه شده و با هدایت نیروهای ویژه ارتش روسیه (اسپتناز) حملات دقیقی بر علیه مخفیگاههای کوهستانی چریک ها انجام دادند.شرایط جغرافیایی چچن بی شباهت به افغانستان نیست ؛ کوهستان هایی با ارتفاع 4500 متر در جنوب ، زمین های حاصل خیر در مرکز و نواحی استپی در شمال.علاوه بر آن ، چریک های چچنی نیز همچون ستیزه جویان افغان از موشک های دوش پرتاب استفاده می کردند که این امر باعث می شد اکثر پروازهای Su-24 در ارتفاع بالاتر از پنج هزار متر انجام شود.
شناسایی مخفیگاه دودایف توسط هواپیمای شناسایی روسیه
پس از تلفات و آسیب های فراوانی که به نیروی زمینی روسیه در چچن وارد شد ، دولت روسیه یک قرارداد صلح با مبارزین منعقد کرد.این قرارداد راه را برای کشتن دودایف در یک عملیات هوشمندانه هموار کرد.در 21 آوریل 1996 ، جوهر دودایف بزرگترین اشتباه زندگی خود را مرتکب شده و با یک تلفن همراه تماس گرفت.یک هواپیمای گشتی که در منطقه حضور داشت ، با ردیابی این تماس یک موشک لیزری به سمت پناهگاه وی شلیک و آن را منهدم کرد.در آن زمان از بین هواپیماهای حاضر در جنگ چچن تنها Su-24M و Su-39 مجهز به موشک های لیزری بودند که بسیاری عقیده دارند این عملیات توسط یک فنسر صورت گرفته است.
چنگ دوم چچن
در آگوست 1999 ، گروهی چریک های چچنی از مرزهای جنوبی این کشور وارد داغستان - یکی از جمهوری های فدراسیون روسیه - شدند.یک جنگ جدید نیز در افغانستان آغاز شده بود و مسلمانان از سراسر جهان اسلام برای جهاد وارد این کشور می شدند.
مهاجمان به دقت مشغول ایجاد نقاط استقرار و سنگرهای خود شدند ؛ برنامه ریزی و دقت در این امر به گونه ای بود که اکثر راه های ارتباطی داغستان مختل و قطع شد.دولت روسیه این اقدام را با ارسال بمب افکن های Su-24M جهت بمباران مواضع مهاجمین با اولویت نقاط تجمع و مواضع کلیدی پاسخ داد.علاوه بر آن ، فنسرها وارد حریم هوایی چچن شده و به بمباران نیروهای پشتیبانی ، کمپ های آموزشی ، انبارهای مهمات و سوخت و حتی یک پالایشگاه غیر استاندارد - که جهت تولید بنزین اتومبیل ساخته شده بود - با وجود حفاظت توپ های ضد هوایی و موشک های دوش پرتاب از این تاسیسات پرداختند.تخمین زده می شود که چریک های چچنی در مجموع چیزی حدود 70 قبضه موشک دوش پرتاب استینگر و 100 قبضه استرلا و ایگلا در اختیار داشتند.
طیف گسترده تسلیحات قابل حمل توسط Su-24M
تجربه جنگ اول چچن و عملیات پرواز ممنوع ناتو بر فراز یوگسلاوی، فرماندهان ارتش روسیه را به این نتیجه رسانده بود که به جای تکیه بر گردان های پر تعداد توپخانه که باعث تلفات وحشتناک غیر نظامیان و تحریک افکار عمومی می شود از بمب افکن های مجهز به بمب های هدایت شونده استفاده کنند.هواپیماهای انتخاب شده برای انجام این وظیفه مهم Su-24M فنسر و Su-25 فراگ فوت بودند ؛ با توجه به قابلیت بالای فنسر در حمل و استفاده از بمب های هوشمند بار اصلی ماموریت بر دوش این جنگنده گذاشته شده بود و از سوخو-25 جهت پشتیبانی از نیروهای زمینی و به ویژه حمله به خودروهای چریک های چچنی استفاده می شد.
در چچن نیز مثل جنگ افغانستان پیش از آن که فنسرها به عملیاتی اعزام شوند منطقه هدف به وسیله هواپیماهای MiG-25RB و Su-24MR شناسایی و مختصات آن به هواپیمای بمب افکن داده می شد تا به سمت آن حرکت کرده و مختصات را در حافظه بمب یا موشک وارد کنند ؛ گاهی اوقات نیز از هواپیماهای آنتونوف An-30B برای گرفتن عکس های پانورامیک استفاده می شد.
یکی از مهمترین درس های جنگ چچن به نیروی هوایی روسیه آن بود که هوای نامساعد در خوشبینانه ترین حالت باعث اتلاف منابع و اتلاف تسلیحات و در بدبینانه ترین حالت موجب افزایش تلفات غیر نظامی خواهد شد.در مواردی که نامساعد بودن هوا امکان ردیابی اهداف توسط فنسرها را ناممکن می ساخت از نیروهای ویژه اسپتناز برای علامت گذاری نقاط هدف استفاده می شد.
نیروهای ویژه اسپتناز در چچن
یک Su-25 جمعی گردان 368 اولین تلفات نیروی هوایی روسیه در این جنگ بود ؛ دومین تلفات تنها یک روز بعد از سقوط سوخو-25 و در 4 اکتبر 1999 با هدف قرار گرفتن یک فروند Su-24MR گردان 11 شناسایی به خلبانی سرگرد سوکالوف در ارتفاع 200 متری رقم خورد.خلبان هنگام ایجکت کشته شد اما کابین عقب او ستوان اسمیسلوف جان سالم به در برد و اسیر شد ؛ ستیزه جویان چچنی تهدید کردند که در سالگرد انقلاب اکتبر روسیه او را اعدام خواهند کرد.این تهدید عملی نشد و او دو هفته بعد از دست چچنی ها فرار کرد.در 24 اکتبر جسد سرگرد سوکالوف با جسد دو مبارز چچنی معاوضه شد.
نیروی هوایی روسیه در این جنگ از سه پایگاه اصلی استفاده می کرد: بودناسک در فاصله 220 کیلومتری گروزنی - پایتخت چچن - ، موزدک در فاصله 100 کیلومتری و اکتوبینسک در فاصله 550 کیلومتری.گردان یازدهم شناسایی در اصل در پایگاه مارینوکا مستقر بود اما تعدادی از هواپیماهای این گردان برای پوشش منطقه به پایگاه موزدک منتقل شدند.
بمب لیزری قدرتمند KAB-1500L
پس از تصرف مجدد گروزنی توسط روسها، شورشیان بار دیگر به کوهستان های جنوبی این کشور پناه بردند ؛ جایی که فنسرهای نیروی هوایی روسیه با پرواز در ارتفاع 5 هزار متری و استفاده از بمب های هدایت تلویزیونی KAB-1500 و ترموباریک ODAB-500 آنها را تار و مار می کردند.
در 7 مه 2000 ، یک فروند Su-24MR گردان یازدهم با آتش موشک استینگر شورشیان سرنگون شد.پس از یک عملیات جستجو و نجات وسیع اجساد سرگرد یوری کازاکوف و سروان یوگنی کوردیونف و تکه هایی از هواپیما و جعبه سیاه آن پیدا شد.
تا یکم آگوست 2000 ، تلفات نیروی هوایی و روسیه در جنگ دوم چچن شامل دو فروند Su-24MR ، سه فروند Su-25 ، دو فروند میل Mi-24 ، یک فروند میل Mi-26 و ده فروند میل Mi-8 بود.البته سقوط اکثر هلیکوپترها به دلیل مشکل فنی یا خطای انسانی بود و تنها یک میل Mi-8 با آتش شورشی ها سرنگون شد.در 29 ژانویه 2000 نیز سه فروند Su-24M در یک حادثه در فرودگاه اکتوبینسک منهدم شدند.
در یک جمع بندی کلی باید گفت که سوخوهای 24 با کمک تسلیحات هوشمند در جنگ چچن کارنامه موفقی از خود به جای گذاشتند.
_____________________________________________________________
منبع: scramble.mihanblog.com