دادگاه نورنبرگ، معروفترین دادگاه تاریخ

___________________________________________________________________

××× تذکر:این مقاله توسط وبلاگ هوانورد (newcoy.persianblog.ir) گردآوری و تنظیم شده و هرگونه بازنشر آن مشروط به ذکر نام و لینک "وبلاگ هوانورد" می باشد.

 ___________________________________________________________________

جنایت و مکافات
 
در نیمه قرن بیستم، هنوز مردم دنیا در بهت و حیرت ناشی از ویرانی و کشتار جنگ جهانی دوم بودند که سران دولتهای متفق تصمیم گرفتند آنان را که جنگ افروز و عامل این ویرانیها می نامیدند، محاکمه کنند. فقط شش ماه از پایان جنگ جهانی می‌گذشت که برای نخستین بار، دادگاهی بین‌المللی برای مجازات جنایتکاران جنگی تشکیل شد.

شهر نورنبرگ (به انگلیسی Nuremberg و به آلمانی Nürnberg) یکی از شهرهای ایالت باواریای آلمان است. این شهر در مدت دیکتاتوری رایش سوم، محل رژه‌های پر زرق و برق ارتش آلمان نازی بود و همایشهای برتری نژادی در آن برگزار می‌شد، اما این بار نورنبرگ صحنه‌ محاکمه سردمداران نازی شد. دادگاه نورنبرگ تاریخی‌ترین محکمه جهان پس از خانمان‌سوزترین جنگ تاریخ بود.
در آخرین روزهای جنگ جهانی دوم، وینستون چرچیل –نخست وزیر انگلیس – راه حل ساده ای برای مجازات جنایتکاران نازی در نظر داشت و آن اعدام در اسرع وقت بدون برگزاری دادگاه بود، اما فرانکلین روزولت – رئیس جمهور ایالات متحده – ایده بهتری داشت؛ او معتقد بود نباید با اعدام جنایتکاران جنگی، آنها را تبدیل به قهرمان‌های کشورشان کرد؛ به همین خاطر باید به پای میز محاکمه کشیده شوند و شواهد و مدارک جنایت آنها برای تمام مردم دنیا افشا و عدالت از طریق قانون اجرا شود. بنابراین 21 تن از فرماندهان و مقامات عالیرتبه حکومت هیتلر که توسط متفقین دستگیر شده بودند، به دستور ژنرال دوایت آیزنهاور – فرمانده عالی نیروهای متفقین – به زندان نورنبرگ منتقل شدند.
طبق گزارشی که اخیراً از حالت محرمانه خارج شده است، دولت بریتانیا با تشکیل دادگاه جرایم جنگی نورنبرگ در پایان جنگ جهانی دوم مخالف بود چرا که می‌خواست دست‌چینی از رهبران نازی را فوری اعدام و بقیه را بدون محاکمه حبس کنند.
 طبق این گزارش، وینستون چرچیل این پیشنهاد را در اجلاس سران سه دولت بزرگ جهان ارایه کرد که در فوریه ۱۹۴۵ در یالتا برگزار شده بود، ولی فرانکلین روزولت و استالین با آن مخالفت کردند. روزولت معتقد بود که مردم ایالات متحده خواستار برگزاری محاکماتی مناسب هستند و استالین استدلال می‌کرد که دادگاه علنی دارای ارزش تبلیغاتی عالی است.

موقعیت نورنبرگ در نقشه آلمان

دادگاه نورنبرگ در زمره معروفترین محاکمات تاریخ به شمار می رود

بریتانیا در ‌‌نهایت با برگزاری دادگاه جنایات جنگی موافقت کرد، هر چند که برخی از مقامات ارشد لندن اعتقاد داشتند که محاکمه رهبران به جای ماندهٔ نازی به اتهام برپا کردن جنگ متجاوزانه باعث ایجاد رویهٔ قضایی خطرناکی می‌شود. همچنین هراس داشتند که مبادا چنین محاکماتی تداعی‌کنندهٔ دادگاه‌های نمایشی در شوروی استالینی باشد.

نورنبرگ، شهر نازیها

نورنبرگ به شهر هیتلر شهرت یافته بود، شهری که در آن تظاهرات عظیم نازی برگزار می‌شد و قوانین ضد یهود به تصویب می‌رسید؛ شهری که این بار شاهد اجرای قانون برای سران نازیها بود. محاکمات نورنبرگ در سال ۱۹۴۵ آغاز شد. دو سال قبل اتحاد شوروی، بریتانیا و ایالات متحده بیانیه‌ای راجع به وحشی‌گریهای آلمان در اروپای اشغالی صادر کرده و گفته بودند وقتی نازیها شکست خوردند متفقین‌ باید «آنها را در سراسر جهان تحت تعقیب قرار دهند تا بلکه عدالت برقرار شود.»

دادگاه نورنبرگ از ماه نوامبر سال 1945 تا ماه اکتبر سال 1946 حدود 11 ماه به طول انجامید. کاخ دادگستری که تنها ساختمان سالم میان ویرانه‌های شهر بود، به عنوان محل دادگاههای بین‌المللی انتخاب شد. هر روز 400 تماشاچی و 325 خبرنگار از 23 کشور در دادرسیها حاضر می‌شدند. این دادگاه نظامی ‌بین‌المللی، متشکل از قضاتی از ایالات متحده امریکا، انگلیس، فرانسه و اتحاد جماهیر شوروی بود و قاضی دیوان عالی انگلیس، جفری لارنس ریاست آن را بر عهده داشت.

قوانین دادگاه حاصل انطباق میان سیستمهای قضایی اروپا و آمریکا بود و یک تیم مترجم، همزمان تمام دادرسیها را به چهار زبان انگلیسی، فرانسه، روسی و آلمانی ترجمه می‌کرد.

چهار دادستان متفقین علیه 24 مقام ارشد آلمان نازی کیفر خواست صادر کردند. این مقامات آلمانی به موجب اصول منشور دادگاه بین‌المللی نظامی‌، به دلیل ارتکاب جنایت علیه صلح و بشریت، آغاز جنگ تهاجمی‌، نقض معاهدات بین‌المللی و جنایت جنگی، جنایتکار و گناهکار نامیده شدند. آدولف هیتلر، هاینریش هیملر (رییس اس‌اس) و ژوزف گوبلز (رییس دستگاه تبلیغاتی نازی) در دادگاه حاضر نبودند، چون خودکشی کرده بودند. مارتین بورمان دبیر حزب نازی نیز به صورت غیابی محاکمه می‌شد. بقایای جسد بورمان سالها بعد در برلین کشف شد.

از محل برگزاری جلسات دادگاه نورنبرگ به شدت محافظت می شد

 
مارتین بورمان، دبیر حزب نازی و منشی مخصوص هیتلر، در دادگاه نورنبرگ به طور غیابی به مرگ محکوم شد

از آنجایی که دادگاه نورنبرگ نمی‌خواست تصور زنده بودن هیتلر، «هاینریش هیملر» - فرمانده نیروهای اس اس – و «ژوزف گوبلز» – وزیر تبلیغات رایش – را به وجود بیاورد، از برگزاری محاکمه ای حتی نمادین برای آنها خودداری کرد. از این فهرست 21 نفر باقی ماندند، اما برخی از آنها مانند "گوستاو گروپ" – کارخانه دار آلمانی – به دلیل سن بالا و بیماری و "روبرت لای"  – رئیس جبهه کار رایش سوم – به دلیل خودکشی در شب قبل از محاکمه از دادرسی حذف شدند.
همه متهمان در حالی که حق انتخاب وکیل داشتند، اتهاماتشان را انکار کردند و خود را بی‌گناه دانستند. محاکمات نورنبرگ به خاطر دفاع مبتنی بر مامور و معذور بودن شهرت یافت. رابرت جکسن – دادستان کل آمریکا – تصمیم گرفت برای اثبات جرم آنها اتهامات را بر اساس مدارک نوشته شده توسط خود نازیها مطرح کند تا رای دادگاه با قاطعیت در مرحله اول اعلام شود. بنابراین وقتی متهمان مدارک ثبت و ضبط شده آرشیو حزب نازی را دیدند، لب به اعتراف گشودند. در دادگاه، حدود یک میلیون صفحه اسناد و فیلمهای اختصاصی حزب نازی از اردوگاه‌های کار اجباری مورد بررسی قرار گرفت.

نفر اول ردیف جلو از سمت چپ: هرمان گورینگ، فرمانده لوفت وافه (نیروی هوایی آلمان نازی) از بلندپایه ترین مقامات رایش سوم

ردیف جلو به ترتیب از سمت چپ: رودلف هس (دستیار هیتلر) و یواخیم فون ریبن تروپ (وزیر امور خارجه حکومت نازی) نشسته در جایگاه متهمان

بعضی از متهمان، جنایت جنگی‌شان را به گردن هیتلر، حزب نازی و سران حزب انداختند و بعضی دیگر خودشان بر عهده گرفتند تا شاید در محکومیتشان تخفیف داده شود. 12 تن از متهمان، به مرگ پای چوبه دار محکوم شدند. سه نفر تبرئه شدند و بقیه آنها به حبس از چندین سال تا حبس ابد محکوم شدند. رابرت لی، رهبر جبهه کارگری آلمان نازی، قبل از شروع محاکمات خودش را حلق‌آویز کرد. هرمان گورینگ، جانشین هیتلر، هم شب قبل از اعدام با خوردن یک شیشه‌ سم سیانید خودش را کشت. رودلف هس، معاون پیشین هیتلر که در سال ۱۹۴۱ با پیشنهاد طرح صلح به انگلستان گریخته بود، به حبس ابد محکوم شد. هس در سال ۱۹۸۷ در زندان اشپاندائو در برلین خودکشی کرد. آلبرت اشپیر، معمار ارشد هیتلر که مسئولیت بیگاری کشیدن از کارگران خارجی را به عهده داشت، به ۲۰ سال زندان محکوم شد.
حکم اعدام محکومین به مرگ، در 15 اکتبر 1946 به اجرا درآمد و اجساد آنها را در کوره‌های آدم‌سوزی سوزاندند. زندانیها را به زندان "اشپانداو" در برلین منتقل کردند. پس از دادگاه نورنبرگ محاکمات دیگری انجام شد که مربوط به اعضای گشتاپو، اس اس، پزشکان نازی و … بود.

نازیهای محکوم به مرگ در دادگاه نورنبرگ، به طناب دار آویخته شدند. هرمان گورینگ (نفر سمت چپ از ردیف بالا) قبل از اعدام، خودکشی کرده بود.

پزشکان نازی و نقض اخلاق در پژوهش

طی دادگاه نورنبرگ و دادگاههای پزشکی‌اش که پس از آن تشکیل شد، آزمایشهایی که روی زندانیهای اردوگاههای کار اجباری و کمپهای زندانیها صورت می‌گرفت، به عنوان جنایت جنگی شناخته و محکوم شد. آزمایش روی انسانها توسط دکتر ورنر هیده – پزشک معروف نازی – در 1939 به نام تئوری کشتن شفقت آمیز زندگیهای بی‌ارزش به هیتلر عرضه شده بود. به فرمان او، پزشکان نازی در 30 اردوگاه اسرای جنگی برای اثبات برتری نژادی، آزمایشهای هولناکی انجام می‌دادند که شامل تزریق میکروب تیفوس و سل و آب دریا به بدن، پرتاب از ارتفاع زیاد، اعمال روشهای استرلیزاسیون، عمل پیوند اعضا و … بود که در شرایط طبیعی و بدون بیهوشی صورت می‌گرفت. در دادگاه نورنبرگ 23 نفر از پزشکان و پرستاران به مرگ و حبس ابد محکوم شدند.
دادگاه نورنبرگ اساسنامه ای استاندارد تهیه کرد که در آن نظارت اخلاقی بر سالم و انسانی بودن آزمایشهای تحقیقاتی روی انسانها، به صورت یکی از مواد قانونی در آمد. اگر شما هم دانش آموخته مقاطع تحصلیات تکمیلی باشید حتماً در موقع تصویب پایان نامه، فرمی ‌را امضا کرده اید که تعهد کنید اخلاق پژوهش را در کارتان رعایت می‌کنید. آن فرم یادگاری از همین دادگاهها است.

مجازات دیگران

ناگفته‌های پنهان جنگ جهانی دوم حکایت از آن دارند که علاوه بر مقامات و دولتمردان آلمان، رهبران، رؤسا، دولتمداران و نخست‌وزیران هشت تا نه کشور اروپایی که در جبهه مخالف متفقین بودند پس از جنگ به شکلهای مختلف تیرباران و اعدام شدند.
«پی‌یر لاوال» نخست‌وزیر فرانسه از پشت سر هدف جوخه‌ آتش قرار گرفت و مغزش متلاشی شد. او متهم به همکاری با نازیها بود. «مارشال پتن» به زندان مادام‌ العمر در یک پادگان نظامی محکوم شد.
«کوئیسلینگ» نخست‌وزیر نروژ در محوطه زندان «آکرشوس» تیر باران گردید. «فرنک زالاسی»  رهبر مجارستان را به همراه همه‌ وزیران آن کشور اعدام کردند. «لازلو باردوسی» ، «بلا ایم ردی»،  «دوم زتوجای»  و «ژنوزلوسی»  چهار نفر از نخست‌وزیران پیشین کشور مجارستان به اتهام ناسازگاری با فاتحان جنگ، به پا چوبه‌ی دار رفتند.
«مارشال آنتونسکو»  بزرگترین شخصیت محبوب و قهرمان کشور رومانی، «موجز پیجاده»  رهبر پارتیزانهای میهن پرست یوگسلاوی، دکتر «ژوزف تیسو»  کشیش و نیز نخست‌وزیر مستقل اسلواکی از دیگر کسانی بودند که پس از جنگ در پای چوبه‌ دار متفقین جان سپردند. گفته می‌شود که حتی پا در میانی و وساطت پاپ نیز نتوانست جلوی مرگ «ژوزف تیسو» روحانی مسیحی را بگیرد.
گای لیدل، رییس وقت بخش ضدجاسوسی انگلیس (MI5) در خاطراتش در مورد دادگاه نورنبرگ می نویسد: «آدم از این حس گریزی ندارد که چیزهایی که این ۲۱ نفر متهم به انجامشان طی ۱۴ سال هستند روسها طی ۲۸ سال انجام داده‌اند. فضایی تصنعی بر کل محاکمه حاکم است که مهمترین نگرانی‌ام را تایید می‌کند. این نگرانی که انگار پیروزمندان جنگ با منشور، روال و ضوابط خاص خودشان به تسویه حساب با شکست‌خوردگان دست زده‌اند.»

با گذشت نزدیک به هفت دهه از برپایی دادگاه نورنبرگ این پرسش همچنان باقیست: آیا دادگاه نورنبرگ واقعاً یک محکمه بی‌طرف زیر نظر ایالات متحده امریکا، بریتانیای کبیر، فرانسه و روسیه شوروی بود؟ و آیا آنچه در آنجا حکمفرما بود عدالت بود یا انتقام جویی؟

______________________________________________________________

منابع:

newcoy.persianblog.ir

seemorgh.com

ir-psri.com

tarikhirani.ir

هفته نامه همشهری جوان، شماره 233، مینا شاهمیری