نقش نیروی دریایی در جنگ هشت ساله

به پاسداشت هفتم آذرماه، ساروز عملیات غرورآفرین مروارید و روز نیروی دریایی

با آغاز جنگ و گسترش تهدیدات سطحی و هوایی دشمن، یگانهای تفنگدار دریایی و شناور نداجا با استقرار در مناطق حیاتی و حساس کشور شامل جزایر (لاوان- سیری- تنب- ابوموسی- فارسی و ...) و سکوهای نفتی (نوروز، فروزان، ابوذر، نصر، سلمان، رشادت و...) ماموریت تامین پدافند سطحی و هوایی ارتفاع پست را با هدف جلوگیری از هر گونه عملیات غافلگیرانه و تخریبی دشمن عهده‌دار شدند. یگانهای پدافند هوایی و سطحی نداجا در طول 8 سال دفاع مقدس به خصوص طی سالهای 1365 تا 1367 کراراًًً با هواپیماهای متجاوز که قصد تک به پایانه‌های نفتی و جزایر مذکور را داشتند، درگیر شده و از نزدیک‌شدن آنها به مناطق یاد شده، ممانعت بعمل می آوردند.

رزمندگان ایثارگر نداجا با حضور مستمر و هوشیارانه در جزایر، سکوهای نفتی و مناطق انحصاری اقتصادی، ضمن در جریان نگهداشتن روند نقل و انتقال اجناس و کالا های اقتصادی و مایحتاج ضروری مردم، تلاش شبانه روزی دشمن را در راستای جلوگیری از صدور نفت ایران، ناکام گذارند و از ایجاد اختلال در چرخه صدور نفت و ایجاد بحران اقتصادی در کشور ممانعت نمودند. 

الف- سلسله عملیات پدافند از جزیره خارک
جزیره خارک یکی از مهمترین مراکز صادرات نفت و از مناطق حساس و حیاتی کشور به شمار می‌آید. به گونه ای که اگر در طول جنگ تحمیلی (در امر صدور نفت از این پایانه) خللی بوجود می‌آمد، خسارات جبران‌ناپذیری را در امر اقتصاد کشور، پشتیبانی از رزمندگان اسلام و اداره جنگ تحمیلی به دنبال داشت. در طول جنگ،این منطقه از کشور همواره آماج حملات هوایی و موشکی نیروی هوایی عراق قرار می‌گرفت. بنابراین نیروی دریایی ارتش با استقرار یگانهای شناور خود در رینگ پدافندی اطراف جزیره خارک، ضمن ایجاد پست پدافند هوایی و سطحی، از نفوذ عوامل دشمن به جزیره مذکور جلوگیری می‌ کرد.

گروه هواناو نیروی دریایی نیز در طول جنگ،در جزیره خارک مستقر شده بود و با انجام عملیات پشتیبانی امکان اجرای عملیات‌های زمینی، اسکورت نفت کش ها، تجسس و نجات، مردم یاری و ... بوجود آورده بود. به طور کلی، پدافند از جزیره خارک، تاسیسات و اسکله های نفتی و همچنین نفتکش‌هایی که جهت بارگیری و صادرات نفت در محدوده آن جزیره،مستقر می‌شدند از جمله ماموریتهای غیور مردان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی بشمار می آید.

نتیجه عملیات 
 استمرار صادرات نفت از پایانه‌های نفتی جزیره خارک ( در طول جنگ تحمیلی) و انهدام تعدادی از هواپیما‌های دشمن که قصد حمله به جزیره مذکور را داشتند.

ب- سلسله عملیات انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه عراق
کشور عراق همواره از نقطه نظر دسترسی به آب های  آزاد با مشکل مواجه بوده است، زیرا تنها مرز دریایی آن کشور به مصب رودخانه اروندرود و خورعبدالله در قسمت شمال خلیج فارس محدود می‏گردد. این کشور با هدف صدور نفت خود و اعمال حاکمیت در منطقه شمالی خلیج‏فارس، اقدام به ساخت تأسیسات نفتی به ‏صورت متمرکز و در فاصله 10 مایلی از ساحل و در عمق 10متری آبهای شمال خلیج فارس تحت عنوان سکوهای نفتی البکر و الامیه کرده بود که با شروع جنگ تحمیلی، سکوهای نفتی مذکور به دلیل موقعیت ویژه خود در مدخل اروندرود و آبراه منتهی به بندر امام (ماهشهر) ، ام‏القصر و بصره از اهمیت خاص نظامی و اقتصادی برخوردار بودند.
دشمن علاوه بر صدور نفت از تاسیسات مذکور، با استفاده از سلاحهای سبک، نیمه‏سنگین، پدافند هوایی، نیروی هوایی، یگانهای شناور سطحی (ناوچه‏های موشک انداز کلاس اوزا، رادارهای سطحی و...) تجهیزات شنود و دوربینهای دید در شب و روز و ... بهره برداری نظامی نیز به عمل می آورد.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در همان روزهای آغازین جنگ، پس از بررسی منطقه و تحت‏نظر گرفتن کلیة فعالیتها و تحرکات دشمن با اجرای مأموریت گشت و شناسایی توسط یگانهای شناور، پروازی و اطلاعاتی خود، مصمم گردید که در فرصت مناسب طرح های عملیاتی پیش بینی شده خود را جهت دستیابی به اهداف ذیل به مرحله اجراء گذارد:
1-نابودی و محبوس نمودن نیروی دریایی دشمن در بنادر ام القصر، بصره و فاو
2-انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه، به منظور محروم کردن دشمن از استفاده از موقعیت ویژه اقتصادی- نظامی سکوهای مذکور که به عنوان یک منبع حیاتی صدور نفت و نقطه آفندی جهت ضربه‌زدن به واحدهای سطحی و هوایی نیروهای خودی مورد بهره برداری قرار می گرفتند.
3-قطع ارتباط دریایی و خطوط مواصلاتی دشمن به دریا
4-جلوگیری از صدور نفت عراق (از طریق سکوهای نفتی البکر و الامیه) بمنظور اختلال در نظام اقتصادی دشمن
5-تامین خطوط مواصلاتی دریایی نیروهای خودی به بنادر ایرانی به ویژه بنادر شمال خلیج فارس
6- حفظ سیادت و صیانت دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز
7-ایجاد پست دیده‌بانی در سکوی البکر و الامیه توسط نیروهای خودی جهت اعمال کنترل بیشتر برترددهای احتمالی آتی دشمن
8-استمرارصادرات و واردات نفت و کالای خودی به خارج ازخلیج فارس، دریای عمان و پشتیبانی دریایی از رزمندگان خودی
بنابر آنچه گفته شد عملیاتهای آفندی مروارید، اشکان، شهیدصفری و نکا به مرحله اجراء در آمد که به علت اهمیت فوق العاده عملیات مروارید به تشریح اجمالی آن خواهیم پرداخت.

عملیات مروارید
گرچه سکوهای نفتی البکر و الامیه عراق کاملاً منهدم گردیده بود، لیکن آن سکوها به عنوان پناهگاه ناوچه‌های عراقی، مقر کنترل تحرکات دریایی و ارسال گزارشهای لازم به پایگاه اصلی همواره مورد استفاده دشمن قرار می‌گرفت، لذا به منظور انهدام مجدد سکوهای مذکور و تاسیسات نظامی آنها، مقدمات اجرای عملیات مروارید از تاریخ 26/8/1359 شروع و در روزهای 5 و 6 و7 آذر ماه 1359 با پشتیبانی هوایی تیزپروازان نیروی هوایی ارتش به مرحله اجرا در آمد.

به دلیل فاصلة نسبتاً زیاد نیروی رزمی 421 (مستقر در بندر بوشهر) تا محل اجرای عملیات و عدم امکان پشتیبانی نزدیک واحدهای اعزامی ازطریق دریا و ساحل ، ضرورت داشت که عملیات مذکور در اختفای کامل و با پوشش پشتیبانی هوایی و دریایی انجام گیرد و یگانهای اعزامی (شناورهای موشک انداز، یدک‌کش، بالگرد و یگانهای عملیات ویژه) با رعایت کامل سکوت رادیویی و الکترونیکی،خود را به سکوها نزدیک کنند. به عبارت دیگر، عملیات با رعایت دقیق اصل غافلگیری انجام گیرد.

نتایج حاصله از اجرای عملیات مروارید:
1-       انهدام بخش عمده نیروی دریایی عراق و محبوس شدن مابقی یگانهای دشمن در بنادر ام‌القصر و بصره.
2-       تعطیلی کامل صادرات نفتی عراق از پایانه‏های نفتی البکر و الامیه و انهدام آنها.
3-       استیلای کامل نیروی دریایی ایران تا پایان جنگ تحمیلی بر خلیج‏فارس و دریای عمان.
4-       کم نظیر بودن این نوع عملیات در تاریخ جنگ های دریایی.
5-       اقتدار و سیادت دریایی ج. ا. ایران تا پایان جنگ تحمیلی.
6-       بازتاب مثبت این عملیات در رسانه‏های خارجی به جهانیان.
7-       حفظ و تامین خطوط مواصلاتی خودی و بازنگهداشتن خطوط تردد کشتیرانی به بندرامام
8-       ایجاد زمینه لازم جهت عملیاتهای بعدی

خسارات وارده به دشمن:
        انهدام ناوچه موشک انداز اوزا         5 فروند
        انهدام مین جمع کن                    1 فروند
        انهدام نیرو بر                              1 فروند                    
        انهدام ناوچه اژدرافکن                   1 فروند                 
        انهدام هواپیمای میگ                  1 فروند               
        انهدام بخش اعظم سکوهای البکر و الامیه

سلسله عملیات های نداجا در  درگیری با یگانهای سطحی و هوایی دشمن
1-نبرد ناوچه جوشن با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  1/8/1359
2-نبرد ناوچه شمشیر با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  21/1/1363
3-نبرد ناوچه شمشیر با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  11/2/1363
4-نبرد ناوچه زوبین با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  2/8/1363
5-نبرد ناوچه خنجر با یک فروند هواپیمای دشمن و انهدام آن در تاریخ 23/6/1364

درگیری دریایی با نیروهای امریکا
غربیها،پس از مشاهده پیروزیهای پیاپی جمهوری اسلامی ایران در جنگ و اثبات عدم توانایی صدام حسین، درحفظ منافع و تحقق خواسته آنها،تصمیم به حضور در خلیج‌فارس و تشکیل پایگاههای نظامی در خاک کشورهای منطقه (کشورهای کویت، قطر، امارات متحده عربی، بحرین، عربستان، عمان و عراق) گرفتند و با واگذاری تجهیزات و امکانات پیشرفته خود، عراقیها را در انجام  حملات ‌هوایی به نفتکشها و کشتیهای تجاری که به مقصد ایران در حال حرکت بودند،کمک و یاری کردند. آنها با تحویل  هلی کوپتر، هواپیما و موشکهای پیشرفته به ارتش عراق،  صدمات فراوانی را به نفتکشها، کشتیهای تجاری، شناورهای نظامی و تاسیسات نفتی ایران وارد آوردند. لیکن عکس‌العملهای بموقع و مناسب جمهوری اسلامی ایران به اقدامات دشمن و مقابله به مثل با آنها، ترفند های صدام و حامیانش را خنثی و کم اثر نمود. ازاین رو، نیروهای آمریکایی به بهانه‌های مختلف و با انجام تبلیغات فریبنده و مستمسک قراردادن حفظ امنیت دریایی در منطقه خلیج فارس، حملات نظامی خود علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز کردند.
در سالهای 1365- 1367، تعداد شناورهای نظامی ناوگان پنجم آمریکا در خلیج‌فارس حدود 20 فروند( از انواع مختلف: ناو هواپیمابر، زیردریایی، ناوشکن، ناو نیروبر، ناو پشتیبانی عملیات آبخاکی و ... ) و  همچنین تعداد یگانهای شناور سایرکشورهای عضو پیمان ناتو، حدود 10 فروند بوده‌ است.
نیروهای  آمریکایی در سال 1366 و اوایل سال 1367 به منظور حمایت همه جانبه از عراق، حفظ منافع خود و کشورهای وابسته به خود،حملات خود را به شرح ذیل علیه جمهوری اسلامی ایران به مرحله اجراء گذاردند:

1-حمله به ناو لجستیکی ایران اجر در مورخه 13/6/1366

2-حمله به سکوهای نفتی سلمان و نصر در مورخه 29/1/1367

3-حمله به ناوچه جوشن و ناوهای سهند وسبلان در تاریخ 29/1/1367

4-حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس در مورخه 12/4/1367

در این رابطه، تعدادی از ناوهای ایرانی (ایران اجر، سهند و جوشن) در حملات غافلگیرانه ناوگان آمریکا غرق شدند و ناو سبلان آسیب فراوان دید.
آنچه که در رابطه با ایثار و فداکاری کارکنان برومند نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول سالیان دفاع مقدس مورد کم توجهی قرار گرفته است، نقش این عزیزان در اجرای عملیاتهای کنترل بنادر و آبراهها، اسکورت کاروانها ی نفتی و تجاری و انجام عملیاتهای شناسائی، بازرسی و توقیف کشتیهای تجاری حامل کالا و تجهیزات برای دشمن متجاوز می باشد که پرداختن به آنها از حوصله بحث خارج است.

سایر عملیات جنگی نیروی دریایی در سالیان دفاع مقدس
1- عملیات دفاع 34 روزه از خرمشهر
در آغازین روزهای تجاوز دشمن بعثی،تنها مدافعین شهر خرمشهر عبارت بودند از: تکاوران پایگاه دریایی خرمشهر، دانشجویان دانشگاه افسری امام علی (ع) و نیروهای مردمی که در مقابل حمله سازمان یافته صدامیان، با جانبازی و رشادت فراوان و با انجام عملیاتهای نامنظم در پل نو، نخلستانهای غربی و گمرک خرمشهر از ورود متجاوزین به شهر جلوگیری کردند. همزمان با تجاوز دشمن، گردان یکم تکاوران و همافران دریایی اعزامی از بوشهر نیز در بامداد مورخه 1/7/1359 جهت کمک به تکاوران دریایی خرمشهر در پایگاه دریایی آن شهر مستقر گردیدند. گردان مذکور با کمک سایر نیروهای مستقر در خرمشهر، پس از شناسایی محورهای پیشروی دشمن، با اجرای عملیاتهای ایذایی، پدافندی، تاخیری و کمین توانست نقش مؤثری را در کند کردن پیشروی ارتش عراق ایفا کند.

در اثر تشدید حملات و حجم آتش سنگین توپخانه عراقی، خرمشهر محاصره شد، لیکن تکاوران دریایی به اتفاق دانشجویان دانشگاه افسری و نیروهای مردمی و بسیجی با تجهیزات سبک خود توانستند، مدت 34 روز در مقابل دشمن مقاومت کنند. زمانی که شهر خرمشهر و پل‌کارون به اشغال عراقیها در آمد، تکاوران دریایی حدود200 نفر از رزمندگان بسیجی و مردمی را توسط قایق از حلقه محاصره دشمن رهانیدند و طرح اشغال 3 روزه خرمشهر توسط نیروهای بعثی را ناکام گذاردند.
2- عملیات محور ماهشهر- آبادان
3- عملیات پدافندی در اروندرود
4- شرکت در عملیات مشترک زمینی مانند: ثامن الائمه، بیت المقدس،خیبر،بدر، والفجر8  و ...
__________________________________________________________

منبع: aja.ir