الیاهو (الی) بن شائول کوهن (Eli Cohen) یکی از معروفترین جاسوسان تاریخ است که در اسرائیل به عنوان قهرمان ملی شناخته می شود. بیشتر معروفیت او به خاطر عملیاتش در سوریه در طی سالهای 1961 تا 1965 است که در جریان آن کوهن توانست با نفوذ در رژیم سوریه تا سطح مشاور عالی وزیر دفاع نیز ترقی یابد. گفته می‌شود اطلاعات گردآوری شده توسط او نقش مهمی در پیروزی اسرائیل در جنگ شش‌روزهداشته است.
داستان چگونه آغاز شد؟
الی کوهن در اسکندریه مصر در یک خانواده ارتدوکس یهودی و صهیونیست در سال ۱۹۲۵ به دنیا آمد. پدر او از آلپو سوریه به مصر مهاجرت کرده بود. در سال ۱۹۴۷ و در زمان شدت گیری احساسات ضد یهودی در بین اعراب ترک تحصیل کرد و به تحصیل در خانه روی آورد. در زمان تشکیل اسرائیل، بیشتر خانواده‌های یهودی مصر را ترک کرده و به اسرائیل رفتند. با اینکه پدر و سه برادر او مصر را به قصد اسرائیل در سال ۱۹۴۹ ترک کردند، او در مصر ماند تا تحصیلات خود را در رشته الکترونیک تکمیل کرده و فعالیتهای یهودی و صهیونیستی خود را مدیریت کند.
در سال ۱۹۵۱ و بعد از کودتای نظامی در مصر و سرنگونی ملک فاروق، نهضتی ضد صهیونیستی شکل گرفت و کوهن به دلیل فعالیتهای صهیونیستی خود بازداشت شد. کوهن در بسیاری از عملیات دولت اسرائیل در مصر نقش داشت ولی مدرکی از فعالیتهای او توسط دولت مصر ارائه نشده‌است.
بعد از جنگ کانال سوئز در سال 1956، درگیریها بین دولت مصر و یهودیان شدت پیدا کرد. در همین سال کوهن مجبور شد مصر را ترک کرده و به اسرائیل مهاجرت کند.
در سال ۱۹۵۷ کوهن به استخدام اطلاعات ارتش اسرائیل در آمد. کاری که به او محول شده بود در نظر او خسته کننده بود و تصمیم گرفت به خدمت موساد در آید. ولی موساد او را رد کرد و او مجبور شد کار قبلی خود را ادامه دهد. در طی دو سال بعد از آن، او در یک دفتر بیمه مشغول به کار شده و با یک زن عراقی یهودی ازدواج کرد. آنها صاحب سه فرزند شدند و در بت یم ساکن شدند.
موساد تصمیم به استخدام کوهن گرفت. وقتی که رئیس موساد ژنرال میر آمیت نام کوهن را در بین افراد رد شده دید او را به خدمت دعوت کرد. ماموریت انتخاب شده برای او نفوذ به دولت سوریه بود. بعد از اینکه کوهن دو هفته تحت نظر بود، استخدام شده و تحت آموزش قرار گرفت. کوهن در دوره فشرده ۶ ماهه موساد شرکت کرد و گزارش آموزش او نشان داد که او مهارتهای لازم را برای عملیات واقعی دارد.
در این زمان یک هویت جعلی به عنوان یک بازرگان سوری که از آرژانتین به کشور خود باز می‌گردد برای او تهیه شد. برای واقعی جلوه دادن این داستان او به آرژانتین سفر کرد.
ابرجاسوس به سوریه می رود
سال بعد کوهن به عنوان یک سوری که سالها از وطنش به دور بوده است، به دمشق رفت. طی چند سال بعدی، او هویتی به نام کامل امین ثابت داشت. وی به سرعت دوستانی در سوریه جذب کرد و توانست در سوریه بازرگانی کند و از این طریق با مقامات عالی رتبه سوری ارتباط گرفت. کوهن موفق شد اعتماد افراد زیادی را در ارتش و دولت سوریه به دست آورد. در همین زمان او اطلاعات را به وسیله رادیو، نامه و گاهی نیز به صورت حضوری به اسرائیل منتقل می‌کرد. مهمترین اطلاعات جمع شده توسط او وقتی بود که از بلندیهای جولان بازدید کرد و موفق شد اطلاعات نظامی سوریه در آن منطقه را به اسرائیل اطلاع دهد. کوهن وانمود کرد که برای کمک به سربازانی که زیر آفتاب کشیک می‌دادند قصد دارد درختانی را در بالای سر آنها بکارد. بعداً این درختها به عنوان نشانی برای ارتش اسرائیل برای هدف قرار دادن مواضع سوریها در جولان مورد استفاده قرار گرفت. کوهن بازدیدهای زیادی از قسمت جنوبی انجام داد و عکسها و نقاشیهای زیادی از این منطقه برای اسرائیل تهیه نمود.
کوهن (نفر وسط) در بلندیهای جولان
کوهن موفق شد دوستان بسیار زیادی در بین افراد عالی رتبه ارتش سوریه به دست آورد. بنا به بعضی از گزارشها او دوستی زیادی با امین الحافظ داشت. ولی حافظ این دوستی را تکذیب می‌کند. بعد از این که حافظ رئیس جمهور شد، کوهن حتی به عنوان یکی از نامزدهای پست وزارت دفاع در نظر گرفته شده بود.
کوهن همچنین موفق شد از برنامه مخفی ارتش سوریه برای ایجاد چندین لایه پشت سر هم پدافند پرده بردارد. ارتش اسرائیل تنها انتظار یک لایه دفاعی را داشت و اطلاعات کوهن برای آن بسیار ارزشمند بود.
در سال ۱۹۶۴، کوهن به طور مخفیانه به اسرائیل بازگشت تا بتواند در زمان زایمان همسرش در کنار او باشد.
روباه به دام می افتد
در ژانویه ۱۹۶۵، دولت سوریه که به وجود جاسوسی در رده های بالای نظامی مظنون شده بود، تلاشهای خود را برای دستگیری جاسوس رده بالا بیشتر کرد. با کمک نیروهای شوروی سابق و با کمک تجهیزات آنان خطوط رادیویی تحت کنترل قرار گرفت. این تجهیزات موفق به ردیابی کوهن در هنگام انتقال اطلاعات به اسرائیل شد.
کوهن به دام افتاد و پس از دستگیری و محاکمه نظامی، به جرم جاسوسی مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم گردید. کوهن در بازجوییها چیزی از اطلاعات سری اسرائیل را فاش نکرد. دولت اسرائیل یک برنامه جهانی برای حمایت از او راه‌اندازی کرد تا جلوی اعدام او را بگیرد. اسرائیلیها چندین بار از دولت سوریه درخواست کردند که او را اعدام نکند و حتی از شوروی درخواست وساطت کردند. با اینکه خیلی از شخصیتهای بین‌المللی از جمله پاپ پل ششم و دولت‌های فرانسه، بلژیک و کانادا از دولت سوریه درخواست کردند حکم اعدام را لغو کند او در ماه می ۱۹۶۵ در ملا عام اعدام گردید.
الی کوهن در 18 می 1965 در میدان مرجه ( Marjeh) دمشق در انظار عمومی به دار آویخته شد
به گفته برادر او (موریس کوهن) که او هم یک جاسوس موساد است، الی کوهن در زمان اعدام، نفر سوم برای جایگزینی نخست وزیر سوریه بود.
درخواستهای خانواده کوهن برای بازگرداندن جسد او به اسرائیل چندین بار رد شده است. در سال ۲۰۰۷ دولت ترکیه اعلام کرد آمادگی وساطت بین سوریه و اسرائیل در این زمینه را دارد. در سال ۲۰۰۸ یکی از مقامات دولت حافظ اسد اعلام کرد که بقایای او در محل نامعلومی دفن است تا از بازگرداندن جسدش به اسرائیل جلوگیری شود. حتی در سال 2013 اسرائیل با هدف خارج کردن بقایای جسد این جاسوس خود از خاک سوریه، با رهبران مخالفان نظام سوریه، وارد مذاکره شد.
با الهام از زندگی الی کوهن، فیلم سینمایی "جاسوس غیرممکن" ساخته شد. همچنین بخشی از موزه بین‌المللی جاسوسان در واشنگتن نیز به او اختصاص یافته است.
سنگ یادبود الی کوهن در بوستان سربازان از دست رفته در کوه هرتزل (بیت المقدس)
_________________________________________________________________
منابع:
newcoy.persianblog.ir
wikipedia.org
farsnews.com
گردآوری و تنظیم:وبلاگ هوانورد (newcoy.persianblog.ir)