مک‌دانل اف-۱۰۱ وودو (به انگلیسی: McDonnell F-101 Voodoo) جت جنگنده فراصوتی بود که در نیروی هوایی آمریکا و نیروی هوایی کانادا خدمت می کرد. (Voodoo از لحاظ لغوی به معنای جادوگر است).
اف-101 به عنوان یک جنگنده فرا صوت برای اسکورت بمب افکن های اتمی امریکا ساخته شد ولی به دلیل ضعف هایی که در این نقش داشت بیشتر به عنوان یک هواپیمای جنگنده بمب افکن و شناسایی تاکتیکی مورد بهره برداری قرار گرفت. مدت زمان فعالیت وودو به عنوان شکاری-بمب افکن نسبتاً کوتاه بود، ولی ورژن‌های شناسایی آن برای زمان درازتری فعالیت می‌کردند. در ارتش امریکا نسخه های شناسایی این هواپیما بسیار محبوب بود و به طور خاصی از آن در طی بحران موشکی کوبا و طی جنگ ویتنام بهره برده شد. وودو در جنگ ویتنام هم فعال بود.
طراحی اولیه
طراحی آغازین آنچه که بعداً وودو شد، پس از جنگ جهانی دوم در پاسخ به فراخوانی که در سال ۱۹۴۶ از سوی نیروی هوایی ارتش ایالات متحدهٔ آمریکا برای طراحی یک جنگنده نفوذی برگزار شد آغاز گردید. این جنگنده می‌بایست یک جنگندهٔ برد بلند با تونایی نبرد هوایی برای اسکورت نسل جدیدی از بمب افکن‌ها می‌بود، مانند نورث امریکن پی-۵۱ ماستنگ که بی-۱۷ها و بی-۲۴ها را در جنگ جهانی دوم اسکورت می‌کرد. چندین شرکت با طراحی‌هایی در این رقابت شرکت می‌کردند و نیروی هوایی بودجه‌ای برای آنها برای ساخت نمونه‌های اولیه فراهم آورد.
شرکت مک‌دانل پس از بستن قرارداد در ۱۴ فوریه ۱۹۴۷ دو فروند پیش نمونه با نام ایکس اف-۸۸ وودو ساخت. نخستین پیش نمونه دارای دوموتور توربوجت وستینگهاوس جی-۳۴ بود که در تاریخ ۲۰ اکتبر ۱۹۴۸ از پایگاه هوایی ادواردز به پرواز درآمد. آزمایش اولیه نشان داد که برد آن ناکافی و سرعت ناامیدکنندهٔ آن ۱۰۳۲ کیلومتر در ساعت در سطح دریا بود. مک دانل برای دومین پیش نمونه رانش را از ۳۰۰۰ پوند به ۳۶۰۰ پوند افزایش داد که در نتیجه بیشینهٔ سرعت و سرعت اوج گیری افزایش یافته و مسافت برخاست کاهش یافت. مصرف سوخت در دومین پیش نمونه بسیار افزایش پیدا کرد که نتیجهٔ آن کاهش برد هواپیما بود.
گرچه ایکس اف-۸۸ در رقابت با لاکهید ایکس اف-۹۰ و نورث امریکن وای اف-۹۳ برنده شد، ولی انفجار نخستین بمب اتمی شوروی سبب شد تا نیروی هوایی ایالات متحده ارزشیابی دوبارهٔ نیازهای جنگنده‌های خود بپردازد و در این ارزشیابی به جنگنده‌های رهگیر نسبت به اسکورت‌های بمب افکن اهمیت بیشتری داده شد و در نتیجه برنامه یک جنگندهٔ نفوذی در سال ۱۹۵۰ لغو گردید، ولی تحلیل ماموریت‌های جنگ کره نشان داد که بمب افکن‌های استراتژیک معاصر نیروی هوایی ایالات متحده در برابر جنگنده‌های رهگیر آسیب پذیر بودند. در سال ۱۹۵۱ نیروی هوایی ایالات متحده اعلام نیاز تازه‌ای را مطرح کرد و آن نیاز به یک اسکورت بمب افکن بود. طرح مک دانل ورژن بزرگتر ایکس اف-۸۸ بود که دارای موتور قوی تری نسبت به ورژن پیشین خود بود. مک دانل رقابت را در مه ۱۹۵۱ برنده شد. در نوامبر ۱۹۵۱ اف-۸۸ به اف-۱۰۱ وودو تغییر نام داد.
طراحی مجدد
پایان جنگ در کره و ساخت بمب افکن جت بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس نیاز برای اسکورت جنگنده را منتفی نمود و فرماندهی هوایی راهبردی از برنامه کنار کشید. با این وجود این هواپیما توجه فرماندهی هوایی تاکتیکی را به خود جلب نمود و اف-۱۰۱ دوباره به عنوان یک شکاری-بمب افکن با توانایی حمل یک فروند بمب هسته‌ای برای به کارگیری علیه هدف‌های تاکتیکی مانند فرودگاه‌ها دوباره پیکربندی گردید.
مدل جدید به گونهٔ قابل ملاحظه‌ای بزرگتر بود و توانایی حمل سه برابر سوخت بیشتر داشت و دارای موتور بزرگتر و نیرومندتر توربوجت پرات اند ویتنی جی۵۷ بود. ابعاد بزرگتر موتور جی۵۷ نیاز به دگرگونی در جایگاه موتور و ورودی هوا داشت تا هوای بیشتری را به سوی موتور بفرستد. ورودی هوای جدید به گونه‌ای طراحی شد تا در شمارهٔ ماخ بالاتر کارایی بیشتری داشته باشد. برای کاهش وزن ساختاری و افزایش کارآیی آئرودینامیک دم افقی به بالایی دم عمودی منتقل شد و اف-۱۰۱ دارای دم تی گردید. در سال ۱۹۵۲ ماموریت اف-۱۰۱ از جنگندهٔ نفوذی به جنگندهٔ استراتژیک تغییر پیدا کرد و به ماموریت اسکورت بمب افکن و ماموریت پرتاب جنگ افزار هسته‌ای هر دو به یک اندازه در این جنگنده اهمیت داده شد. پیکرنمای وودو در مارس ۱۹۵۳ به وسیلهٔ نیروی هوایی مورد بازدید قرا گرفت. طراحی مورد پذیرش قرا گرفت و در تاریخ ۲۸ مه ۱۹۵۳ نخستین سفارش بالغ به ۲۹ فروند اف-۱۰۱ از سوی نیروی هوایی به مک دانل داده شد. دیگر نیازی به ساخت پیش نمونه نبود، زیرا اف-۱۰۱ شکل توسعه یافتهٔ ایکس اف-۸۸ بود.
نخستین پرواز اف-۱۰۱ در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۱۹۵۴ از پایگاه هوایی ادواردز انجام شد. در این پرواز سرعت اف-۱۰۱ به ۰/۹ ماخ در ارتفاع ۱۰۶۷۰ متری رسید.
ویژگیها
اف 101 چالاکی کمی داشت و از طرفی حتی نسخه های تاکتیکی آن نیز توان حمل سلاح های هوا به زمین متعارف را نداشت. سلاح اصلی آنها بمب های اتمی کوچک بود. در عوض دارای برد زیادی بود و از این رو تبدیل به یک هواپیمای شناسایی ایده ال شد. از مدل های تولید شده این هواپیما F-101B با تولید 479 فروند پرتولیدترین این هواپیما بود. مدل B نسخه دو سرنشینه این شکاری رهگیر بود که دارای یک سیستم کنترل آتش برای تعقیب و رهگیری خودکار جنگنده های دشمن بود و می توانست موشک های هوا به هوای فالکن را با خود حمل کند.
حد اقل شش مدل شناسایی از این هواپیما ساخته شد که مدل RF-101C نیز پرتعداد ترین مدل شناسایی بود. در ویتنام تنها مدل شناسایی این هواپیما مورد استفاده قرار گرفت. حد اقل یک مدل جنگ الکترونیک نیز از 101 ساخته شد. به غیر از امریکا اف101 به تایوان و کانادا نیز صادر شد که کانادا 154 فروند از این هواپیما (شامل 112 فروند مدل بی و 22 فروند مدل شناسایی بی) را دریافت کرد. این هواپیما تا سال 1982 در امریکا و تا سال 1984 در کانادا در خدمت بافی ماند.
وودو دارای موفقیت‌هایی نسبی بود، ولی مهم تر از آن طراحی و ساخت آن بود که گامی تکاملی در جهت طراحی و ساخت جنگندهٔ مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ بود. اف-۴ فانتوم ۲ بعداً جایگزین اف-۱۰۱ گردید. فانتوم از موفق ترین طراحی‌های جنگنده در دههٔ ۱۹۶۰ بود. دو موتور، دو پرسنل پروازی برای رهگیری و دمی که بالای پس سوز وودو بود را فانتوم نگه داشت. فانتوم تکامل یافتهٔ مک‌دانل اف-۳ایچ دمون بود، در حالی که وودو تکامل یافتهٔ مک‌دانل ایکس اف-۸۸ وودو بود.
مدلهای مختلف رهگیر اف-۱۰۱ تا دهه 80 میلادی در خدمت بودند و سرانجام اف -4 فانتوم و اف-۱۸ هورنت جایگزین آن گردید.
مشخصات
نوع هواپیما: جنگنده
کشور سازنده: آمریکا
شرکت سازنده: مک‌دانل
نخستین پرواز: ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۴
تاریخ رونمایی: مه ۱۹۵۷
بازنشستگی:
1982 از نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا
۱۹۸۴ از نیروی هوایی کانادا
کاربران: آمریکا، کانادا و تایوان
تعداد ساخته‌شده: 807 فروند
بهای هر فروند:
۱٬۲۷۶٬۱۴۵ دلار (آراف-۱۰۱سی)
۱٬۷۵۴٬۰۶۶ دلار (اف-۱۰۱بی)
___________________________________________________________________
منابع:
newcoy.persianblog.ir
wikipedia.org
arteshi.com
ماهنامه جنگ افزار