آشنایی با هواپیمای آموزشی سبک توکانو

پیشینه طراحی و ساخت

هواپیمای EMB-312 توکانو (Tucano) یک هواپیمای آموزشی سبک ، تک موتوره ، دو سرنشینه ، بال پایین با توانایی ثانویه حمله محدود به اهداف زمینی ساخت شرکت برزیلی " امبرائر " است.در اواخر سال 1978 ، نیروی هوایی برزیل پروژه ی EMB 312 را برای دستیابی به یک هواپیمای آموزشی پایه نسبتاً کم هزینه با ویژگی های نوآورانه آغاز کرد ؛ این پروژه که به ساخت هواپیمای " توکانو " منجر شد  ،تغییرات بزرگی در استاندارد هواپیماهای آموزشی سبک ایجاد کرد و در واقع خود تبدیل به یک استاندارد جدید برای شرکت های سازنده این نوع هواپیماها شد.در سال 1980 ، پیش نمونه اولیه طرح با موفقیت پرواز کرد و اولین دسته تولید شده نیز در سال 1983 به نیروی هوایی برزیل تحویل داده شد.با تولید 664 فروند هواپیما ، توکانو برای شرکت امبرائر یک موفقیت بزرگ بود.

یک فروند هواپیمای AT-27 توکانو نیروی هوایی هندوراس

توسعه

در دهه 1970 میلادی ، قیمت نفت از بشکه ای 3 دلار در سال 1973 به بشکه ای 36 دلار در سال 1980 رسید.این یک ضربه بزرگ به اقتصاد برزیل که از مصرف کنندگان عمده نفت به شمار می رفت ، بود.در این بین نیروی هوایی برزیل مجبور شد برای کاهش اثرات این بحران هزینه های خود را کاهش دهد.در نتیجه در سال 1977 ، این نیرو در خواست ارائه جایگزینی برای هواپیمای آموزشی پرهزینه T-37 با شرط شباهت به هواپیماهای جت ، هزینه پایین و مجهز بودن به صندلی ایجکت منتشر نمود.در این دهه ، نیروی هوایی برزیل تعداد زیادی پرواز را با هواپیماهای ساخت شرکت نیوا انجام داد ولی نتیجه به دست آمده چندان مطلوب نبود.تا آن که این شرکت بi وسیله امبرائر خریداری شد.در سال 1973 ، ژوزف کواکس ، سر طراح شرکت نیوا به امبرائر منتقل شد و یک رشته مطالعات بر روی ساخت هواپیماهای آموزشی سبک دو سرنشینه با  ترتیب قرار گیری پشت سر هم (تاندوم) و موتور توربوپراپ انجام داد.

در اوایل سال 1977 ، شرکت امبرائر دو پیشنهاد به نیروی هوایی برزیل ارائه داد :

هواپیمای آموزشی پایه EMB-301 مجهز به موتور TIO-541
هواپیمای آموزشی و ضد شورش (تهاجمی سبک) EMB-311 مجهز به موتور PT6A
     نیروی هوایی برزیل هیچکدام از این دو پیشنهاد را نپذیرفت ؛ اما به بهینه سازی و ساخت نمونه ای قدرتمند تر از هواپیمای EMB-311 ابراز علاقه کرد.پس از آن در سال 1978 ، وزارت هوانوردی برزیل یک فراخوان جدید که در آن انتظارات نیروی هوایی از هواپیمای آموزشی آینده قید شده بود ، منتشر کرد.بنابراین ، در همان سال یک تیم به رهبری گایدو فونته گالانته پیسوتی و با حضور ژورف کواکس و دیگر طراحان امبرائر تشکیل و کار بر روی بهینه سازی هواپیمای EMB-311 آغاز شد.

در 6 دسامبر همان سال ، یک قرار داد شامل دو نمونه آزمایشی و دو بدنه (برای تست های خستگی سازه) بین نیروی هوایی برزیل و امبرائر بسته شد.در فوریه 1979 ، مشخصات این هواپیما چنین عنوان شد: موتور توربوپراپ PT6A-25 ، کابین پشت سر هم به همراه صندلی های ایجکت ، بدنه کوچکتر ، کاهش ریشه بالها ، افزایش طول بال ، دم و ارابه فرود.در اواخر همان سال ، یک نمونه ماکت مقیاس کامل برای ارزیابی سیستم های الکترونیکی و ابزارهای کابین خلبان و یک مدل رادیو کنترل برای بررسی ویژگی های هواپیما در حین پرواز ساخته شد.

نخستین دسته 8 فروندی توکانو در حال تحویل به نیروی هوایی برزیل

در 16 اوت 1979 و با گذشت 21 ماه از عقد قرارداد ، اولین نمونه آزمایشی این هواپیما با شماره سریال 1300 نیروی هوایی برزیل پرواز کرد.نمونه دوم نیز در در 10 دسامبر همان سال با موفقیت نخستین پرواز خود را انجام داد.در آگوست 1982 ، دومین پیش نمونه هواپیما به دلیل افزایش سرعت از حد غیر مجاز سقوط کرد.به همین دلیل ، تغییراتی بر روی بال و دم نمونه اول انجام گرفت و مشکل رفع شد.

در 16 اوت 1982 ، سومین پیش نمونه با نام نظامی YT-27 و غیر نظامی PP-ZDK نخستین پرواز خود را انجام داد.یک ماه بعد ، این نمونه با پرواز از روی اقیانوس اطلس به نمایشگاه هوایی فارنبرو رفت.در همان زمان ، از سوی نیروی هوایی برزیل ، نام T-27 برای نمونه آموزشی و نام AT-27 برای نمونه تهاجمی سبک این هواپیما انتخاب شد.پیشتر و در 21 اکتبر 1981 ، نیروی هوایی لقب « توکانو » را با الهام از یکی پرندگان جنگل های آمازون برای این هواپیما انتخاب کرده بود.

مدلها

نمونه اصلی (EMB-312A): بیش از 500 فروند از این نمونه تولید و به کشورهای مختلف صادر شد.

نمونه فرانسوی (EMB-312F): این نمونه دارای تغییراتی سفارشی شامل سیستم های الکترونیکی ، آسمانه ، ناوبری و ترمز هوایی برای نیروی هوایی فرانسه بود.اولین نمونه از آن در 7 آوریل 1993 پرواز کرد.

نمونه انگلیسی (EMB-312S): در مه 1984 ، طی توافقی بین شرکت های امبرائر و برادران کوتاه2 قرار بر تولید نمونه ای با کارایی بالاتر برای نیروی هوایی سلطنتی انگلیس شد.شرکت برادران کوتاه مسئول مونتاژ و ساخت 60 درصد قطعات بود.هر چند قطعات اصلی مثل بال ، ارابه فرود و آسمانه در برزیل ساخته می شد.این نمونه دارای بدنه محکم تر و موتور TPE331-12B با نیروی پیشرانه بیشتر بود.در مارس 1985 ، نیروی هوایی سلطنتی طی قراردادی به ارزش 126 میلیون پوند سفارش 130 فروند با حفظ حق سفارش 15 فروند دیگر از این هواپیما که به « شورت توکانو » یا « توکانو کوتاه » مشهور شده بود ، را به شرکت برادران کوتاه تحویل داد.علاوه بر آن ، این نمونه به کشورهای کنیا (12 فروند) و کویت (16 فروند) نیز صادر شد.

شورت توکانو در یکی از نمایشگاه های هوایی سال 1991

این نمونه خود به سه نمونه مشتق شده دیگر تقسیم می شود:

توکانو T.1: نمونه اصلی شرت توکانو ، تولیده شده برای نیروی هوایی انگلیس
توکانو Mk.51: نمونه صادراتی ویژه نیروی هوایی کنیا
توکانو Mk.52: نمونه صادراتی ویژه نیروی هوایی کویت

نمونه سوپر توکانو (EMB-312H): در ژوئن 1991 ، شرکت امبرائر پروژه ساخت نمونه ای هواپیمای توکانو را که دارای بدنه ای کشیده تر ، موتور PT-6A  ، کابین حفاظت شده به وسیله زره و مجهز به سیستم جلونگر مادون قرمز بود ، اعلام کرد.این ویژگی ها ، باعث افزایش کارایی ، چابکی بالاتر و توانایی حمل محموله بیشتر می شد.این هواپیما می توانست عملیات های تهاجم سبک ، گشت زنی مرزی و آموزش کار با سلاح ها به دانشجویان را به انجام برساند. مدتی بعد نام پروژه به EMB-314 سوپر توکانو تغییر کرد.به دلیل آن که اغلب از این نمونه به عنوان یک هواپیمای جدید یاد می شود ، از پرداختن بیشتر به آن خودداری می کنیم.

پرواز دسته جمعی هواپیماهای توکانو آکامی نیروی هوایی برزیل

 
ویژگیها

 همانند اکثر هواپیماهای آموزشی سبک ، توکانو نیز دارای یک بال سراسری نصب شده در بخش زیرین بدنه می باشد.جنس مواد به کار رفته در ساخت این هواپیما عمدتاً از آلیاژهای سبک و محکم است.هر دو کابین این هواپیما جادار بوده و در آن از صندلی های ایجکت Mk8L ساخت شرکت مارتین بیکر استفاده شده است.جنس آسمانه (کانوپی) توکانو فایبر گلاس است که میدان دید گسترده ای را در اختیار خلبانان قرار می دهد.ارابه فرود به کار رفته نیز دارای سه چرخ است ؛ پس از برخاست ، چرخ جلو در زیر کاکپیت و دو چرخ عقب در بالها رفته و بسته می شوند.با ساخت توکانو ، اولین بار بود که هواپیمای با موتور توربوپراپ می توانست ویژگی هایی شبیه هواپیماهای جت داشته باشد.این ویژگی ها شامل صندلی ایجکت و کابین پشت سر هم می شد.توکانو علاوه بر برد و مداومت پرواز بالایی که به صورت استاندارد دارد ، می تواند از دو مخزن سوخت خارجی با ظرفیت 660 لیتر نیز استفاده کند ؛ در صورت استفاده از این مخازن ، مداومت پروازی هواپیما تا 9 ساعت افزایش می یابد.

تسلیحات

همانطور که پیشتر گفته شد ، هواپیمای EMB-312 می تواند علاوه بر نقش آموزش ، در زمینه پشتیبانی و تهاجم سبک نیز به کار برود.در این زمینه ، توکانو می تواند در دو آویزگاه زیر هر بال ، از انواع توپ های 7.62 و 12.7 میلیمتری ، غلاف های راکت انداز و انواع بمب های سقوط آزاد 250 تا 500 پوندی مانند Mk 81 و Mk 82 استفاده کرد.همچنین در صورت نصب غلاف های هدایت لیزری یا سیستم هدف گیری تلویزیونی یا اپتیکی ، توانایی حمل بمب های هدایت شونده سبک نیز وجود دارد.در مجموع  می توان تا هزار کیلوگرم مهمات بر روی این هواپیما نصب نمود.البته منظور از پشتیبانی و تهاجم سبک ، حمایت و پشتیبانی هوایی نزدیک از نیروی های پیاده و زرهی خودی می باشد که شامل پرواز در ارتفاع و سرعت پایین و هدف قراردادن نیروهای دشمن می شود ؛ این هواپیماها به دلیل سرعت پایین ، هزینه بسیار کمتر نسبت به هواپیماهای جت و سادگی در هدایت و ساختار ، یکی از بهترین گزینه ها برای چنین عملیات هایی هستند.اما سرعت و چابکی کم این هواپیماها ، آن ها را به اهدافی ساده برای هواپیماهای رهگیر و سیستم های پدافند هوایی تبدیل کرده است.

یک فروند توکانو Mk.51 به همراه غلاف های تیربار و راکت انداز در نمایشگاه هوایی فارنبرو (سال 1991)

 
سیستم های الکترونیک پروازی

سیستم های الکترونیکی توکانو شامل یک نمایشگر سربالا1 ، سیستم های مدیریت پرواز ، قطب نما و ارتفاع سنج ، نمایشگرهای پروازی ، سیستم هشدار دهنده و سرعت سنج و دیگر سیستم های مورد نیاز یک هواپیمای آموزشی است.

مجموعه ایویونیک جدید: در ژوئن 2011 ، قراردادی بین نیروی هوایی کلمبیا و شرکت امبرائر برای بروز رسانی سیستم های الکترونیکی 14 فروند هواپیمای EMB-312 توکانو این شرکت بسته شد.این مجموعه ایویونیک شامل: چهار نمایشگر بزرگ با چشم انداز مصنوعی پرواز ، سیستم های پیشرفته مدیریت پرواز ، سیستم هشدار دهنده یکپارچه ، نمایشگر وضعیت موتور ، سیستم کنترل خودکار کاهش یا افزایش بیش از حد سرعت ، شبیه ساز تاکتیکی رادار و سیستم خلبان خودکار دیجیتال با توانایی پرواز خودکار سه بعدی می شود.

کاکپیت یک فروند توکانوی نیروی هوایی برزیل

پیشرانه

هواپیمای توکانو از یک موتور توربوپراپ PT6A-25C با قدرت 750 اسب بخار ساخت شرکت کانادایی پراتب اند ویتنی استفاده می کند.این موتور توانایی رساندن هواپیما به بیشینه سرعت 457 کیلومتر در ساعت ، بردی بین 1,800 تا 2,000 کیلومتر ، نرخ صعودی معادل 13.2 متر بر ثانیه و پرواز تا ارتفاع 9 هزار متری را دارد.

تاریخچه خدمتی

 آنگولا: در سال 1988 ، نیروی هوایی ملی آنگولا تعداد 8 فروند هواپیمای AT-27 تحویل گرفت.چهار سال بعد ، شش فروند توکانو مازاد نیاز نیروی هوایی پرو نیز وارد خدمت آنگولا شد.نیروی هوایی آنگولا از این هواپیماها برای عملیات های نظارت و بمباران سبک در جریان جنگ داخلی آنگولا استفاده کرد.پس پایان جنگ ، 2 فروند توکانو دیگر برای جایگزینی با هواپیماهای ساقط شده در جریان جنگ نیز خریداری شد.

آرژانتین: در ژوئن 1987 ، نیروی هوایی آرژانتین 15 فروند از مجموع 30 فروند توکانو سفارش داده شده را دریافت کرد.پس از دریافت هواپیماها ، آموزش خلبانان نیروی هوایی و دریایی آرژانتین در دانشگاه کوردوبا (متعلق به نیروی هوایی آرژانتین) آغاز شد.توکانوهای آرژانتینی با چیزی حدود 100 هزار ساعت پرواز توانسته اند 800 خلبان را در زمینه آموزش های پایه ای فارغ التحصیل کنند.شرکت هواپیماسازی FAdeA در حال توسعه یک هواپیمای آموزشی سبک با نام I.A.73 برای جایگزینی با توکانوهای سالخورده است.

برزیل: نیروی هوایی برزیل تعداد 118 فروند (با حق گزینش 50 فروند دیگر) هواپیمای توکانو که طبق نامگذاری آنها T-27 خوانده می شد ، سفارش داد.در 29 سپتامبر 1983 ، اولین یگان نیروی هوایی که گردان آکروجت برزیل با نام « دود » بود ، توکانوهای خود را تحویل گرفت.به دلیل نیازهای نیروی هوایی برزیل ، همه 50 فروند هواپیمای که به عنوان احتیاط در قرارداد ذکر شده بود نیز سفارش داده شده و تحویل گرفته شد.

در فوریه 1991 ، نیروی هوایی برزیل از 6 فروند هواپیمای توکانو برای پشتیبانی نزدیک و حمله به 40 نفر از شورشیان کلمبیایی استفاده کرد.علاوه بر آن ، از این هواپیما برای گشت هوایی بر فراز جنگل های آمازون با همکاری سیستم نظارت آمازون استفاده می شود.

 ایران: در بین سال های 1368 تا 1370 ، نیروی هوایی سپاه پاسداران تعداد 25 فروند هواپیمای EMB-312 را از شرکت امبرائر تحویل گرفت.گزارشاتی مبنی بر استفاده از این هواپیما بر علیه قاچاقچیان مواد مخدر طالبان وجود دارد.اغلب اوقات ، این هواپیماها مجهز به غلاف های راکت انداز در رزمایش های سپاه دیده می شوند.

دو فروند از توکانوهای نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

کلمبیا: در سال 1992 ، نیروی هوایی کلمبیا تعداد 14 فروند هواپیمای AT-27 را سفارش داده و تحویل گرفت.این هواپیماها که در ابتدا برای امور آموزشی خریداری شده بودند ، در ماموریت های پشتیبانی نزدیک هوایی بر علیه نیروهای شورشی نیز به کار برده شد.با وجود انجام دادن حدود 50 هزار ساعت پرواز ، هیچ یک از توکانوهای کلمبیایی سقوط نکرده است.کلمبیا در صدد است توکانوهای خود را برای خدمت در یک دوره 15 ساله دیگر مقاوم سازی و بروزرسانی کند.مقاوم سازی شامل بدنه ، تعویض بالها و ارابه فرود و بروز رسانی نیز شامل نصب نمایشگرهای چند منظوره رنگی ، سیستم ناوبری انسریایی ، سیستم مدیریت پرواز و نشان دهنده وضعیت موتور (به همراه سیستم هشدار دهنده آن) می شود.

مصر: در دسامبر 1983 ، قراردادی بین مصر ، عراق و شرکت امبرائر برای خرید 10 فروند توکانو و تولید تحت لیسانس 110 فروند دیگر امضا شد.این قرارداد شامل انتقال تکنولوژی (به صورت محدود) ، ساخت برخی قطعات در مصر و مونتاژ 110 فروند دیگر در تاسیسات هلیوپولیس (در حلوان مصر) است3.در اواخر سال 1984 ، اولین فروند از 10 فروند هواپیمایی که قرار بود در برزیل ساخته شود ، تحویل مصر داده شد و اولین هواپیمای مونتاژ شده در مصر نیز یک سال بعد پرواز کرد.تعداد 80 فروند از 110 فروند هواپیمای مونتاژ شده به عراق که درگیر جنگ با ایران بود ، تحویل داده شد.در سال 1989 ، مصر 14 فروند توکانو دیگر نیز سفارش داد تا مجموع توکانوهای خود را به عدد 54 فروند برساند.

عراق: همانطور که پیشتر گرفته شد ، عراق 80 فروند توکانو که در مصر مونتاژ شده بود را تحویل گرفت.نیروی هوایی عراق ، از این هواپیماها که مسلح به غلاف های تیربار ، راکت انداز و بمب های 250 و 500 پوندی بودند برای پشتیبانی هوایی سبک از نیروهای زمینی خود به صورت گسترده ای در جنگ ایران و عراق بهره گرفت.هنگامی که جنگ های اول و دوم خلیج فارس پایان یافت ، نیروی هوایی عراق هیچ یک از 80 فروند توکانوی خود را در اختیار نداشت4!

گفتنی است ، علاوه بر کشورهای نامبرده ، کشورهای پرو ، پاراگوئه ، موریتانی ، هندوراس و فرانسه نیز از کاربران این هواپیما می باشند که به دلیل طولانی شدن مطلب به تاریخچه کاربری آن ها نپرداختیم.

مشخصات هواپیمای آموزشی توکانو

خدمه: 2 نفر (شامل استاد خلبان و دانشجو)

طول: 9.86 متر

طول بال: 11.14 متر

ارتفاع: 3.4 متر

سطح بال: 19.4 متر مربع

وزن خالی: 1.810 کیلوگرم

بیشینه وزن برخاست: 3.175 کیلوگرم

پیشرانه: یک موتور توربوپراپ PT6A-25 با قدرت 750 اسب بخار

گنجایش سوخت(مخازن داخلی): 694 لیتر

بیشینه سرعت: 458 کیلومتر در ساعت

سرعت کروز: 441 کیلومتر در ساعت

سرعت استال: 124 کیلومتر در ساعت

برد: 1.916 کیلومتر

محدوده فشار جی: مثبت 6 / منفی 3

بیشینه ارتفاع پروازی: 28.700 هزار پا

نرخ پیمایش: 9.65 متر بر ثانیه

تسلیحات: تیربار ، راکت و بمب های غیرهدایت شونده

--------------------------------------------------------------------------------

پاورقی

1 - Head Up Display

Short Brothers - 2

3 - این نخستین تجربه شرکت امبرائر در تولید تحت لیسانس محصولاتش بود.

4 - این هواپیماها به وسیله نیروهای ایرانی (نیروی هوایی و پدافند و طبق برخی گزارشات هوانیروز) و نیروهای متحد از بین رفته بودند.

_______________________________________________________________

منبع: scramble.mihanblog.com (با تشکر از دوست گرامی آقای سورنا نوشاد)