راپیر (به انگلیسی Rapier به معنای شمشیر دو دم) نوعی موشک سطح‌به‌هوای کوتاهبرد بریتانیایی است که از سال ۱۹۷۱ وارد خدمت نظامی در نیروی زمینی و نیروی هوایی ارتش بریتانیا شد. طراحی راپیر در دهه ۱۹۶۰ به عنوان یک سیستم موشکی متحرک برای پدافند هوایی ارتفاع پائین مراکز استراتژیک آغاز شد. این موشک به قدری موفق بود که در نهایت جایگزین تمام سلاح‌های دفاع هوایی نیروی زمینی بریتانیا شد.
تا پیش از ورود راپیر به ارتش بریتانیا دفاع هوایی جزیره با استفاده از توپ‌های ضدهوایی کوتاهبرد و موشک‌های دوربرد اینگیلیش الکتریک تاندربرد تأمین می‌شد. در آن دوران تهدیدات هوایی احتمالی از حملات استراتژیک ارتفاع متوسط به حملات ضربتی ارتفاع پائین تغییر حالت می‌داد و قابلیت واکنش سریع این سیستم و مانورپذیری بالای موشک‌های راپیر آن را به جنگ‌افزار مناسبی برای مقابله با این نوع تهدیدات تبدیل می‌کرد.
علاوه بر بریتانیا، کشورهای دیگری از جمله ایران نیز از جمله کاربران این سیستم موشکی هستند. ایران یک مدل شنی‌دار خودرو راپیر را نیز سفارش داده بود که با وقوع انقلاب این سفارش لغو و محصول به ارتش بریتانیا تحویل داده شد.
سابقه حضور سامانه های کوتاه برد در ایران به پیش از انقلاب باز می گردد. سامانه انگلیسی تایگرکت/سی کت و پس از آن راپیر اولین نمونه های بردکوتاه خریداری شده بودند. تایگرکت مدل زمین پایه و سی کت مدل دریاپایه از یک سامانه بودند که در سال 1966 وارد کشور شده و نمونه های دریایی بر روی چند فروند از ناوهای نیروی دریایی نصب گردید. با آغاز تهاجم عراق به ایران و شروع جنگ، تمامی تجهیزات دفاعی کشور وارد نبرد شده و هرچقدر تایگرکت/سی کت ناموفق ظاهر شدند، راپیر کارنامه رزمی قابل توجهی از خود به جا گذاشت. عدم توانایی تایگرکت در دفع تهاجمات هوایی به ناوها باعث از دست رفتن و آسیب دیدن چند ناو در طول جنگ شد، اما راپیر موفق شد حتی بمب افکنهای توپولف22 عراقی را که برای بمباران تهران آمده بودند به زیر بکشد. این عملکرد باعث شد تا پس از پایان جنگ تحمیلی تایگرکت/سی کت از نیروهای مسلح کنار گذاشته شود، اما راپیر همچنان در حال خدمت است.
پرتابگر موشک راپییر
متخصصات داخلی سعی در بازسازی و بهبود زیرسامانه های این موشک داشته اند و موشک های بازسازی و بهسازی شده راپیر بارها مورد آزمایش موفق قرار گرفته اند. سامانه دفاع هوایی راپیر شامل پرتابگر با چهار موشک است که رادار مربوطه بر روی همین پرتابگر نصب شده است. این سامانه با رادار DN181 ساخت ایتالیا نیز هماهنگ شده است تا توان درگیری با اهداف در تمام شرایط آب و هوایی را داشته باشد. همچنین سامانه های اپتیکی نیز علاوه بر رادار در این سامانه وجود داشته اند. اخبار و تصاویری مبنی بر متحرک سازی سامانه راپیر نیز در گذشته منتشر شده که هم اکنون از میزان فراگیری این تغییر اطلاعی در دست نیست.
رادار DN181 در رژه روز ارتش
موشک 45 کیلوگرمی راپیر به سرعت 2.5 ماخ و برد 400 متر تا 6800 متر دست یافته و اهداف را سقف پرواز 3000 متر هدف قرار می دهد. اجزای سامانه راپییر در اختیار ایران به صورت کششی یعنی به کمک یک خودرو یدک کشیده می شوند با این وجود راپییر توانایی خود را برای دفاع از منطقه تحت پوشش اثبات کرده است.
سامانه راپیر علاوه بر جنگ ایران و عراق در جنگ فالکند و جنگ اول خلیج فارس نیز شرکت داشته است. تعدادی از راپیرهای خودکششی که با شاسی نفربر معروف ام۱۱۳ ساخته شده بودند در عملیات توفان صحرا برای آزادسازی کویت به کارگرفته شدند تا دفاع هوایی هنگ‌های زرهی مسلح به تانک چلنجر ۱ نیروی زمینی بریتانیا را تأمین کنند. این موشک به طور مداوم بهینه‌سازی شده، هنوز هم در خدمت فعال نظامی در بریتانیا و کشورهای دیگر از جمله ایران قرار دارد.
کاربران
ایران
۴۵ سیستم و ۱۲۵۰ موشک در سال‌های ۳-۱۹۷۲ در قراردادی به ارزش ۴۷ میلیون پوند و ۳۰ سیستم و ۹۵۰ موشک همراه با رادارهای بلیندفایر در ۱۹۷۵ دریافت شد.
کنیا
نیروی هوایی
اندونزی
نیروی زمینی
سنگاپور
نیروی هوایی - ۱۲ سیستم در سال‌های ۳-۱۹۸۲
ترکیه
نیروی هوایی - ۳۶ سیستم همراه با ۱۲ رادار بلیندفایر در قراردادی به ارزش ۱۴۶ میلیون دلار بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۸۵ خریداری شد.
سوئیس
نیروی هوایی
امارات متحده عربی
نیروی زمینی
بریتانیا
نیروی زمینی - نیروی هوایی
زامبیا
۱۲ سیستم در قراردادی در سال ۱۹۷۱ به ارزش ۱۵ میلیون دلار خریداری شد.
کاربران پیشین
استرالیا
۲۰ سیستم در قراردادی به ارزش ۴۴ میلیون دلار در سال‌های ۱۹۷۸ تا ۸۱ دریافت شد.
لیبی
ایالات متحده آمریکا
نیروی هوایی: ۳۲ سیستم بر اساس قراردادی در سال ۱۹۸۱ برای دفاع از پایگاه‌های هوایی آمریکا در بریتانیا خریداری شد که توسط بریتانیایی‌ها هم اداره می‌شد.
مشخصات موشک راپیر
نوع: موشک سطح به هوای کوتاهبرد
خاستگاه: بریتانیا
تاریخ طراحی: 1963
تاریخ تولید: 1969 تاکنون
ورود به خدمت: 1971
تعداد تولید شده: حدود ۲۵ هزار موشک، ۶۰۰ پرتابگر، ۳۵۰ رادار
وزن: 45 کیلوگرم
طول: 2.23 متر
قطر: 133 میلی متر
موتور: سوخت جامد
برد موثر: 400 تا 6800 متر
سقف پرواز: 3000 متر
سرعت: 2.5 ماخ
______________________________________________________________
منابع:
fa.wikipedia.org
mashreghnews.ir