رادار چیست؟ (نحوه کار، انواع و تاریخچه رادار در ایران و جهان)

 ___________________________________________________________________

××× تذکر:این مقاله توسط وبلاگ هوانورد (newcoy.persianblog.ir) گردآوری و تنظیم شده و هرگونه بازنشر آن مشروط به ذکر نام و لینک "وبلاگ هوانورد" می باشد.

 ___________________________________________________________________

 رادار (Radar)از حروف اول کلمات Radio Detection and Ranging به معنای کشف و فاصله یابی رادیویی گرفته شده است. این اصطلاح را نیروی دریایی آمریکا در سال 1941 پیشنهاد داد و حدود 76 کشور آن را پذیرفتند.

رادار در طبیعت

شاید رادار طبیعی بیشترین استفاده را برای خفاش دارد. چرا که این پرنده شب پرواز، دارای حس بینایی ضعیفی است و به کمک طبیعت راداری که دارد، می تواند موانع دور و بر خود را تشخیص دهد. خفاش هنگام پرواز فریادهای ابر صوتی خاصی ایجاد می کند که پس از برخورد با اجسام مختلف، منعکس می شود و به گوش خفاش می رسد. به وسیله همین پژواک صداهای ابر صوتی است که نوع مانع و فاصله آن را تشخیص می دهد و طوری پرواز می کند که از تصادم با آنها در امان باشد. والها و دلفینها نیز از همین پدیده بازتاب استفاده می کنند که در مورد بازتابهای صوتی به آن"سونار" گفته می شود.

مبانی کار رادار

در واقع اختراع رادار از یک پدیده فیزیکی و بسیار طبیعی به نام انعکاس گرفته شده است. همه ما بارها و بارها بازگشت صدا را در مقابل صخره های عظیم تجربه کرده ایم. نور خورشید هم با استفاده از همین پدیده است که هنگام شب با انعکاس از سطح ماه به ما می رسد. امواج رادیویی و الکترو مغناطیس نیز قابلیت انعکاس و بازتاب دارند و رادار بر اساس همین خاصیت ساده به وجود آمد. بنابراین بشر در ساخت رادار از طبیعت استفاده های فراوان و اساسی کرده و با تغییراتی جزئی برای خود وسیله ای سودمند ساخته است. ساده ترین رادارها در حقیقت از یک فرستنده و یک گیرنده رادیویی به وجود آمدند. این وسایل ابتدایی فقط قادر بودند وجود شیء را اعلان کنند و به هیچ وجه توانایی تشخیص اندازه و ویژگیهای دیگر آن را نداشتند.

مکانیسم کار رادار

همان طور که امواج دریا و امواج صوتی پس از رسیدن به مانعی منعکس می شوند، امواج الکترومغناطیسی هم وقتی به مانعی برخورد کردند، بر می گردند و ما را از وجود آن آگاه می سازند. به کمک امواج الکترومغناطیسی نه تنها از وجود اجسام در فاصله دور باخبر می شویم، بلکه به طور دقیق تعیین می کنیم که آیا ساکن هستند یا از ما دور و یا به ما نزدیک می شوند؟ حتی سرعت جسم نیز بخه وبی قابل محاسبه است. امواج منتشر شده از رادار، پس از برخورد به یک جسم دور، بازتاب یافته و به طرف نقطه حرکت بر می گردند. امواج برگشتی توسط دستگاه های خاص در مبدا تقویت می شوند و و بعد از تقویت در یک نشانگر یا همان اسکوپ رادار نشان داده می‌شوند. از روی مدت رفت و برگشت این امواج، فاصله بین جسم و رادار اندازه گیری می شود.

مکانیزم کار رادار به صورت شماتیک

رادارها قادرند اهداف متحرک را از اهداف ثابت تشخیص دهند. به این منظور فرآیندی فنی به نام MTI وجود دارد. بر این اساس اگر سرعت یک هدف از 100 کیلومتر بر ساعت کمتر بود آن هدف را حذف و بالاتر از آن را به عنوان هدف متحرک نشان دهد. این سامانه در حقیقت فیلتر نشان‌دهنده اهداف متحرک از ثابت است.

استفاده از رادار عموماً در راستای سه هدف زیر می ‏باشد:

1- شناسایی حضور یا عدم حضور یک جسم در فاصله‏ای مشخص: عمدتاً آنچه که شناسایی می ‏شود متحرک است، مانند هواپیما، اما رادار قادر به شناسایی حضور اجسامی که مثلاً در زیر زمین نیز مدفون شده‏اند، می ‏باشد. در بعضی از موارد حتی رادار می تواند ماهیت آنچه را که می ‏یابد مشخص کند، مثلاً نوع هواپیمایی که شناسایی می‏ کند.

2- شناسایی سرعت آن جسم: دقیقاً همان فرآیندی که پلیس از آن در بزرگراهها برای کنترل سرعت خودروها از آن استفاده می ‏کند.

3- جابجایی اجسام : شاتلهای فضایی و ماهواره‏ های دوار بر دور کره زمین از چیزی به عنوان رادار حفره‏ های مجازی برای تهیه نقشه جزئیات، نقشه‏های عوارض جغرافیایی سطح ماه و دیگر سیارات استفاده می‏ کنند.

تاریخچه رادار در جهان

نخستین بار در سال 1901 «هوگو ژرنسبارک» که او را«ژول ورن» آمریکایی می نامند، در یک داستان علمی - تخیلی، رادار را طرح ریزی کرد. در سال 1906، یک دانشجوی 23 ساله آلمانی، به نام«هولفس یر» دستگاهی ساخت که با اصول رادارهای امروزی می توانست امواجی را به سوی موانع بفرستد و بازتاب آنها را دریافت دارد. آزمایش اساسی ارسال امواج الکترو مغناطیسی به سوی هواپیماهای در حال پرواز، بوسیله یک دانشمند فرانسوی به نام«پیر داوید» انجام یافت، اما کار او یک مشکل اساسی داشت. امواج تا نقطه ای که او می خواست نمی رسیدند و تنها تا پنج هزار متر برد داشتند. به همین دلیل یک فرانسوی دیگر به نام "موریس پونت" در سال 1930 موفق به اختراع دستگاهی جالب به نام"مانیترون" شد که امواج بسیار کوتاه رادیویی را به وجود می آورد و به همین دلیل رادارهایی که به کمک این وسیله تکمیل شدند توانستند تا دهها کیلومتر بیش از رادار قبلی امواج را ارسال کنند. دستگاه اختراعی پونت در سال 1935 ابتدا در کشتی معروفی به نام نرماندی نصب شد و توانست آن را از خطر برخورد با کوههای عظیم یخی شناور در اقیانوس محافظت کند و به این ترتیب رادار علاوه بر استفاده وسیع در هوا، سطح دریاها را هم به تسخیر خود در آورد.

سیر تکامل رادار از سال 1860 تا سال 1938 ادامه یافت تا اینکه در این سال "سر رابرت واتسون وات" به عنوان پدر رادار، کاملترین رادار را طراحی کرد که حدود 200 مایل بُرد داشت و با امواج HF هم کار می کرد.

سر رابرت واتسون وات به عنوان پدر رادار شناخته می شود.

در آغاز جنگ دوم جهانی بود که تکنسینهای انگلیسی موفق شدند نخستین مدلهای راداری امروزی را بسازند. از آن زمان به بعد نیز سیر مراحل پیشرفت رادار ادامه داشته و رادارهای گوناگون برای هواشناسی، ترافیک هوایی، اخطار هوایی، رهگیری هوایی، تصویربرداری از سطح سیاره‌ها و غیره طراحی شده است.

یک رادار آلمانی GCI (کنترل و رهگیری زمینی) در جنگ جهانی دوم

یکی از دکلهای زنجیره دفاعی راداری بریتانیا در زمان جنگ جهانی دوم

انواع رادار

رادارها با توجه به فرکانس کار، محیط عمل، قدرت فرستنده، حساسیت گیرنده، نوع آنتن و چندین عامل دیگر دسته بندی و هر یک در موارد خاصی به کارگیری می شوند و معمولا هر دسته، نوع خاصی از فرستنده و سیستم پردازش سیگنال را مورد استفاده قرار می دهند .

رادارها ازنظر کاربرد به چند دسته کلی تقسیم می شوند:

1- رادارهایی که با امواج پیوسته کار می‌کنند و به آنها Continuous Wave Radar گفته می‌شود که این رادارها امواج را به صورت باریک و مدادی منتشر می‌کنند و بیشتر به عنوان رادارهای ردیاب یا در موشکها استفاده می‌شوند.

2- رادارهای پالسی یا پالس داپلر است که برای کشف و جستجوی اهداف از آنها استفاده می‌شود.

از انواع دیگر رادار، رادارهای ارتفاع یاب، رادارهای تعقیب هدف (Tracking Radar) و رادارهای شناسایی یا ثانویه است که رادارهای شناسایی بر خلاف سایر رادارهای موجود از امواج رادیویی استفاده می‌کنند نه از امواج الکترو مغناطیسی و به همین دلیل برد آنها بسیار زیادتر از برد رادارهای پالسی یا CW است.

رادارهای پالسی (Pulse Transmission)

در این رادارها موج ارسالی به صورت یک پالس با فرکانس مشخص به نام PRF‏ (فرکانس تکرار پالس) می باشد. نسبت دوره تناوبPRT‏ زمان تکرار پالس به عرض پالس را نسبت به زمان کار می گویند. رادارهای پالسی با توجه به دوره تناوب و نسبت زمان کار دارای تنوع بوده که به مواردی از آنها اشاره می شود :

۱- رادارهای پالسی معمولی: در این رادارها معمولا عرض پالس در حدود چند میکروثانیه است و نسبت زمان کار بین حدود ۰٫۰۱ ‏  تا ۰٫۰۰۱ تغییر می کند. از این رادارها جهت هواشناسی و دیده بانی و مراقبت هوایی استفاده می شود.

۲- رادارهای پالسی با قدرت تفکیک بالا (High Resolution‏): در این رادارها عرض پالسی بسیار کوچک انتخاب می شود و چون میزان دقت در تشخیص فاصله توسط عرض پالسی مشخص می گردد دارای دقت بالایی در تشخیص فاصله هدف می باشد (هر قدر عرض پالس کوچکتر باشد محاسبه فاصله دقیقتر است). این رادارها برای آشکار سازی اهداف ساکن در حضور کلاتر (سیگنالهای برگشتی ناخواسته به صفحه رادار) و نیز تشخیص یک هدف در میان چند هدف نزدیک به هم قابل استفاده می باشد.

۳- رادار پالس فشرده (Pulse Compression‏): این رادار از پالسهای با عرض زیاد و برای افزایش دقت از مدولاسیون فاز یا فرکانس در هر پالس استفاده می کند. در نتیجه ضمن افزایش پهنای باند تشخیص دقیق فاصله اهداف نیز حاصل می شود و نسبت به رادار نوع قبلی دارای این مزیت است که توان پیک (حداکثر توان) فرستنده را در حد معتدلی نگاه می دارد .

رادار موج پیوسته (CW)

‏این رادار دارای نسبت زمان کار واحد می باشد، یعنی موج ارسالی به صورت پیوسته است. این نوع رادار نیز دارای انواع مختلف به ترتیب زیر است :

۱- ‏رادار موج پیوسته معمولی: در این نوع رادار می توان سرعت و جهت حرکت هدف را در راستای خط واصل رادار تشخیص داد و امکان تشخیص فاصله به دلیل عدم استفاده از هرگونه مدولاسیون وجود ندارد و معمولا در ناوبری هوایی کاربرد دارند .

۲- رادار موج پیوسته مدوله شده فرکانس: در این رادار از مدولاسیون فرکانس برای افزایش پهنای باند و ایجاد امکان تشخیص فاصله استفاده می شود. از مهمترین کاربردهای این نوع رادار در ارتفاع سنجهای هواپیما می باشد.

۳- رادار موج پیوسته چند فرکانسه: در این نوع رادار با توجه به اختلاف فاز موج دریافتی از یک هدف در فرکانسهای مختلف می توان فاصله هدف را تشخیص داد.

رادار روزنه مصنوعی (Synthetic Aperture Radar‏)

د‏ر این نوع رادار که به اختصار رادار SAR خوانده می شود، معمولا بیم آنتن در جهت عمود بر مسیر حرکت تنظیم می شود ‏و دارای دقت بالایی در زاویه است . عملکرد آن مانند یک آنتن ساکن با تعداد زیادی آرایه می باشد. خروجی این نوع رادار یک تصویر با دقت بالا از صحنه مورد ‏نظر می باشد. این رادارها به دلیل ایجاد تصاویر د‏قیق، کاربرد‏های فراوانی د‏ر علم زمین شناسی و جغرافی و همچنین د‏ر امور نظامی پیدا کردند. این رادار حتی قاد‏ر به ایجاد ‏تصاویر سه بعدی از اشیا و اهداف می باشد .

رادار SLAR

اساس کار این رادار مانند رادار SAR است، اما جهت دید آنها از کنار می باشد، یعنی به کمک این رادار می توان بدون نزدیک شدن به هدف، از فواصل بسیار دور از آن تصویر برداری کرد. البته دقت تصاویر ایجاد شده کمتر از رادار SAR‏ است.

رادار TWS

این رادار دو نوع دارد: نوع اول دارای آنتن گردان است و ردیابی هدف از طریق مقایسه انعکاسات مختلف از هدف در طی دو چرخش متوالی آنتن حاصل می شود. از این نوع رادار جهت دیده بانی و مراقبت هوابرد استفاده می شود. نوع دوم راداری است که آنتن آن سریعا زاویه کوچک را جاروب می کند تا موقعیت زاویه ای هدف را بیابد. از این رادار در فرود هواپیما و کنترل آتش استفاده می گردد.

رادار HF-OTH

این رادار در باند HF ‏عمل می کند و برد آن به دلیل انتشار در لایه اتمسفر بسیار زیاد است و در بعضی مواقع به ۴۰۰۰ کیلومتر نیز می رسد. این رادار قادر به آشکارسازی اهداف هوایی بزرگ مانند هواپیماها و موشک های بالستیک و همچنین اهداف دریایی می باشد و به دلیل برد زیاد توان ارسالی بالایی حدود چند صد کیلو وات دارد.

رادار پالس دوپلر

این رادار بصورت پالسی عمل می کند و می تواند اهداف متحرک را در حضور کلاترهای قوی آشکارسازی نماید. در این رادار ابهام در تشخیص سرعت از بین می رود و سرعت کور وجود ندارد .

رادار دریایی

علی رغم اینکه کار گیرندگی و فرستندگی رادار دریایی و غیردریایی یکسان است، اما با توجه به وجود کلاترهای خاص دریایی باید ملاحظات ویژه ای را لحاظ نمود .‏از مهمترین عوامل کلاترها می توان وجود توفان و باد و رطوبت را برشمرد . سیگنالهای کلاتر دریایی عامل محدود کننده عمده در شناسایی اهداف نزدیک آب و یا روی آب می باشد.

اسکوپ یک رادار دریایی

رادار میلیمتری

فرکانس کار این رادار ‏۳ الی ۳۰۰ ‏گیگاهرتز و مزیت عمده آن این است که برای ابعاد آنتن یکسان پهنای بیم آنتن کوچکتر و در نتیجه بهره آن بیشتر می گردد و حتی برای افزایش بهره می توان آنتن را نیز کوچکتر کرد. این قابلیت در مورد رادارهای ردیاب داخل موشک ها برای پیدا کردن مسیر صحیح بسیار لازم و حیاتی است. از دیگر مزیتهای این سیستم ها سبکی و قابل حمل بودن آنهاست. اما مشکل عمده آنها اثرات تضعیف کنندگی شدید جو اتمسفر در انتشار امواج در این محدوده فرکانس می باشد، لذا برد این رادارها بسیار کمتر از سایر رادارهاست .در ضمن عواملی مثل باران و گرد و غبار و رطوبت و برف نیز باعث ایجاد تلفات اضافی در سیگنال در باند میلیمتری می شوند. این نوع رادارها عموما در امور نقشه برداری و هدایت و کنترل آتش نزدیک کاربرد دارند.

تقسیم بندیهای دیگر

در رادارهای امروزی، باندهای فرکانسی HF ،VHF ،UHF ،L Band ،S Band ،C ،X ،K و باندهای میلی‌متری به کار می رود. اگر در رادارها از فرکانسهای پایین استفاده شود، قابلیت کشف بسیار مناسب و تفکیک پذیری نسبتاً خوبی را خواهیم داشت. منظور از تفکیک پذیری این است که اگر مثلاً دو هدف که در فواصل یکسان و زاویه یکسان قرار دارند، وجود داشته باشد، رادار بتواند آنها را تفکیک کند و تنها یک هدف را نشان ندهد. به هر حال در فرکانسهای پایین، ضعف تفکیک پذیری وجود دارد، ولی در فرکانسهای بالا کشف خوب و تفکیک پذیری (چه تفکیک پذیری زاویه ای و چه تفکیک پذیری فاصله ای) بسیار عالی است.

تفاوت رادارهای Active با Passive و رادارهای VHF با UHF

رادارهای فعال یا همان Active سامانه‌های راداری هستند که در فضا موج منتشر می‌کنند و این موجها بعد از برخورد به هدف منعکس، دریافت و تجزیه و تحلیل می‌شوند. اما سامانه های Passive با وجود آنکه هیچ انتشاری ندارند، همه انتشارات را می‌گیرند. یعنی بدون این‌که انتشار موجی داشته باشند امواج ساطع از رادارهای دشمن را دریافت می‌کنند.

به طور کلی رادارهای VHF از باند فرکانس پایین، کشف فوق‌العاده، تفکیک پذیری نسبتا خوب و مقاوم در برابر ECM برخوردار هستند و رادارهای UHF از باند فرکانس بالا، کشف خوب، تفکیک پذیری بسیار بالا و مقاومت مناسب در برابر ECM دشمن (با استفاده از فیلترهای گوناگون) برخوردارند.

  
کاربردهای رادار

با شروع استفاده نظامی از رادار، انگلستان پایگاه های وسیعی را با رادار مجهز کرد و به این ترتیب فعالیت هواپیماهای آلمانی را با دشواری روبرو ساخت به عقیده بسیاری از کارشناسان همین زنجیره راداری بود که آلمان را علی رغم حمله های گسترده هوایی به شهرهایی نظیر لندن، ناکام گذاشت. هم چنین بسیاری از زیر دریاییهایی آلمانی که تعداد زیادی از کشتیهای حمل و نقل و ناوهای جنگی متفقین را به قعر دریا می فرستادند، با کمک رادارها شناسایی و نابود شدند. رادارها حتی در توپخانه ها، موشک اندازها و جنگهای زیر دریاییها نیز وارد عمل شدند و توجه قدرتهای بزرگ تسلیحاتی را، حتی پس از شکست هیتلر و پایان جنگ جهانی به خودشان جلب کردند.

رادار Lichtenstein SN2 نصب شده بر روی جنگنده های شب پرواز آلمانی

اما صرف نظر از کاربردها نظامی، رادار خدمات صلح آمیز بسیاری را برای انسان امروزی در برداشته است. کاهش سوانح در مسافرت ای دریایی و هوایی همگی مدیون رادار هستند. در حقیقت یکی از مهمترین کاربردهای علمی رادار با آغاز عصر فضا به وجود آمد و بشر توانست برای اولین بار با کمک رادار به فضا دسترسی پیدا کند و حتی سطح سیاره ها و اشکال گوناگون آن ها را شناسایی کند. این موفقیت سالها قبل از آن بود که سفینه ها بتوانند از سطح سیارات عکسبرداری کنند. بنابراین رادار علی رغم خرابیهایی که با گسترده تر کردن جنگها به وجود آورد، توانست خدمات بسیار ارزنده ای را برای جامعه بشری به ارمغان آورد. مراکز کنترل ترافیک فرودگاهها برای ردیابی هواپیماها (چه آنها که بر روی باند فرودگاه قرار دارند و چه آنها که در حال پرواز هستند) و هدایت آنها از رادار استفاده می‏کنند.

یک آنتن رادار دوربرد معروف به آلتیر (ALTAIR) برای ردیابی اشیای فضایی

در برخی از کشورها پلیس از رادار برای شناسایی خودروهای با سرعت غیر مجاز استفاده می‏‏کند. ناسا از رادار برای شناسایی موقعیت کره زمین و دیگر سیارات استفاده می‏ کند، همین طور برای دنبال کردن مسیر ماهواره ‏ها و فضاپیماها و برای کمک به کشتی‏ها در دریا و مانورهای رزمی از آن استفاده می‏ شود. مراکز نظامی نیز برای شناسایی دشمن و یا هدایت جنگ ‏افزارهایشان از آن استفاده می‏ کنند. هواشناسان برای شناسایی توفانها، تندبادهای دریایی و گردبادها از آن استفاده می ‏برند. شما حتی نوعی خاص از رادار را در مدخل ورودی فروشگاهها می بینید که در هنگام قرار گرفتن اشخاص در مقابلشان، در را باز می ‏کنند. بدین ترتیب روشن می شود که رادار وسیله‏ای بسیار کاربردی می ‏باشد.

تاریخچه رادار در ایران

رادار در ایران از سال 1336 وارد چرخه پدافند هوایی کشور شد. در آن زمان آموزشگاه رادار در تیپ تعلیمات تشکیل شد و پرسنل برای آموزش به انگلستان اعزام شدند. پس از آن، اولین رادارهای متحرک به نام Type 13 و Type 14ساخت کشور انگلستان در دوشان‌تپه استقرار یافتند و در سال 1341 رادارهای انگلیسی Hydra در تبریز و بابلسر نصب شدند و تیپ 70 مستقل دفاع هوایی شکل گرفت. در سال 1345 رادار انگلیسی مارکونی در مشهد نصب شد و انگلیسیها برای اینکه جنوب شوروی را تحت نظارت داشته باشند، رادارهای خود را در شمال ایران نصب کردند.

رادار انگلیسی تایپ13

از سال 1346 آمریکاییها وارد صحنه شدند و نخستین رادار FPS-100 را در دهلران و همدان مستقر کردند. در سال 1348 استقرار رادار انگلیسی مارکونی در شهرآباد انجام شد که آخرین رادار انگلیسی مستقر در ایران محسوب می‌شود. به دلیل کوهستانی بودن ایران و پوشش نقاط کور راداری در سال 1350، رادارهای تاکتیکی و متحرک GPS-11 جهت پوشش هوایی وارد ایران شد. در آن سال همچنین رادار FPS-100 در جاسک، کیش، بوشهر و بندرعباس و تنها رادار دفاع هوایی با نام ADSR در کرج، گنو و بهبهان نصب شد.

رادارهای فعلی موجود در ایران بیشتر از باند UHF استفاده می‌کنند؛ البته بهترین وضعیت، تلفیقی از رادارهای UHF ،VHF و HF است تا هیچ هدفی چه در سطح مقطع بالا و چه در سطح مقطع پایین از دست نرود.

رادارهای AN/FPS-88 یا AN/FPS-100/113 در بندر جاسک

سیستم راداری کشور در طی جنگ هشت ساله آزمون دشوار و موفقیت آمیزی را پشت سر گذاشت. پس از پایان جنگ تحمیلی و فرارسیدن دوران بازسازی تجهیزاتی نیروهای مسلح، علاوه بر استفاده از راداهای سامانه های دوربرد موشکی به منظور ایجاد پوشش دوربرد، راداهای مستقلی نیز تأمین شد از جمله رادار چینی JY-14.

رادار چینی JY-14

اما از جمله رادارهای سامانه های دوربرد در ایران باید به اسکوارپیر و P-14 در سامانه پدافند هوایی موشکی اس-200 به ترتیب با بیشینه برد تا 500 و تا 600 کیلومتر اشاره کرد که استقرار این سامانه در نقاط مختلف کشور پوشش دوربرد مناسبی را به عنوان اولین حساسه نیروی پدافند هوایی کشور فراهم کرده است.

اما شاید بهترین و پیشرفته ترین رادار اعلام شده در مجموعه دفاع هوایی کشور، رادار روسی «نبو» باشد. نبو یک رادار کششی برد بلند و مخصوص هشدار زودهنگام هوایی است که در باند وی-اچ-اف کار می کند. این رادار تمام دیجیتالی به عنوان یکی از پیشرفته ترین رادارهای زمین پایه جهان به شمار می رود.

رادار پیشرفته نبو

رادار ملی

در سال 1350 بعد از ورود رادارهای آمریکایی و انگلیسی به ایران، تیپ 70 مستقل دفاع هوایی جای خود را به فرماندهی پدافند هوایی داد و از سال 1350 تا پایان جنگ، دیگر خرید راداری انجام نشد تا سال 1373 که رادار چینی JY-14 که کاملاً دیجیتالی بود، برای تکمیل فرماندهی و کنترل نوین با درایت شهید ستاری وارد کشور شد. از آن زمان به بعد متخصصان به این فکر افتادند که باید حتماً راداری دیجیتالی و ساخت کشور داشته باشند.
در سال 1377 جرقه‌های طراحی و تولید رادار ملی زده شد و بر همین اساس از سال 1377 تلاشهای فراوانی انجام گرفت که در نهایت به طراحی و ساخت رادار ملی و گیرنده‌های دیجیتالی با عنوان ناظر 1 و 2 منجر شد و سامانه‌های راداری فعلی در محدوده UHF نصب شد. رادارهای موجود در کشور تا قبل از سال 1383 در باندهای UHF کار می‌کرد که چون این نیازمندی حس می‌شد که باید رادارهای VHF هم در شبکه کشور باشد، رادارهای کاشف، الوند، مطلع الفجر، ثامن، کاستا و نبو به شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور افزوده شدند.

آخرین راداری که قبل از انقلاب در ایران مستقر شد رادار ADS-4 بود که کاملترین رادار دفاع هوایی محسوب می‌شد. به محض اینکه مستشاران آمریکایی از ایران خارج شدند این رادار تا هفت- هشت سال برای جلوگیری از تجاوز هواپیماهای دشمن استفاده می‌شد ولی از نظر تعمیر و نگهداری این رادارها به مشکل افتادند تا اینکه متخصصان ایرانی به تدریج آنچه که لازم بود از طریق مهندسی معکوس یا تحقیقات در حوزه رادارهای UHF پدید آوردند.
تحقیقات کارکنان مجرب رادار در مورد تکنولوژیهای روز دنیا باعث شد تا بتوانند رادار ملی را با شرایط برد بسیار بالا و تفکیک‌پذیری فاصله‌ای و زاویه‌ای بسیار خوب و از همه مهمتر برای قطع وابستگی از دنیا بسازند. در حال حاضر نیز متخصصان ایرانی تلاش می‌کنند تا رادارها را به سمت Solid State ببرند. رادارهای قدیمی از لامپهایی استفاده می‌کردند که باید با اشعه بسیار بالا در فضا متصاعد شوند و بیشتر خرابی رادارها مربوط به همین لامپها بود. کارشناسان داخلی به این سمت می‌روند که به جای استفاده از این لامپها به سمت Solid State یا بردهای الکترونیکی بروند که این کار هم به زودی انجام خواهد شد.

مهمترین مزیت رادار ملی، آسایش تیم فنی است؛ چراکه این رادار به سرعت عیب‌یابی و به سرعت نیز رفع عیب می‌شوند. مزیت دیگر، آسایش تیم عملیاتی است و این‌که این رادار اسکوپهای بسیار روشن و واضحی دارد و نیروهای خودی اهداف مورد نظر را از بین اهداف ثابت به راحتی پیدا می‌کنند. مزیت دیگر این رادار، اتوماسیون آن است به طوری که به راحتی به شبکه مکانیزه و یکپارچه پدافند‌ هوایی کشور متصل می‌شود. گذشته از این، محدودیت رادار ملی (به ویژه محدودیت‌های راه‌اندازی) نسبت به رادارهایی که در حال حاضر در اختیار است، کمتر می باشد.

تصویری از رادار ملی

درحال حاضر رادار ملی در شرق، شمال و غرب کار می‌کند و نشان داده است که شرایط جوی در کارکردش تاثیری ندارد و در تمام فصول سال هم کار کرده است. این رادار هم برای اخطار اولیه و هم برای رهگیری هوایی است و انتظار می رود که متخصصان داخلی بتوانند تمام سامانه‌های راداری فعلی را مجهز به رادارهای ملی کنند. در ایران، هم زمین مرطوب وجود دارد که برای امواج VHF مناسب است و هم کوهستان. این رادار حتی در کویر نیز امتحان شده و کمترین عیب و ایراد را نسبت به رادارهای دیگر دارد.

رادار ملی از رادار کاستا حجیمتر است. رادار کاستا یک رادار تاکتیکی است. یعنی قرار است رادار کاستا مثلا در داخل دهانه یک دره گذاشته شود تا اگر موشک کروز حمله کرد آن را کشف کند و توپ‌ها و موشکهای دوش پرتاب به سرعت به آن موشک شلیک کنند، پس باید بتوان آن را داخل دره، حتی دره های صعب العبور برد. ولی رادار ملی قرار نیست داخل دره برود و برای پوشش نقاط کور نیست، بلکه برای پوشش سطح کل کشور است؛ بنابراین باید بهترین مکان را برای آن پیش‌بینی و رادار را در آنجا مستقر کرد. بدین ترتیب حجم رادار ملی متناسب با ماموریت آن است و البته برد رادار ملی سه برابر رادار کاستا است.

در شرایط فعلی که محتملترین خطرات نظامی برای کشور، تهدیدات هوایی است، پدافند هوایی به عنوان خط مقدم مقابله با این تهدیدات، رسالتی سنگین بر عهده دارد و در این میان طراحی و ساخت و ورود به خدمت رادار ملی نشان دهنده عزم جدی برای انجام هر چه بهتر این وظیفه خطیر است.

_________________________________________________________________

منابع:

isna.ir

mashreghnews.ir

tebyan-ardebil.ir

bargupnu.blogfa.com

farsnews.com

century-of-flight.net

گردآوری و تنظیم: newcoy.persianblog.ir (کاوه)