موشک هوا به هوای Bisnovat R-40 که در ناتو با نام AA-6 Acrid شناخته می شود، یک موشک میانبرد است که در سالهای دهه 1960 میلادی توسط اتحاد جماهیر شوروی به طور خاص جهت استفاده میگ 25 فاکسبت طراحی شد، اما در حال حاضر توسط میگ 31 نیز قابل حمل و شلیک می باشد. آکرید (Acrid) در زبان انگلیسی به معنای سوزاننده و تندخو می باشد.
گروه طراحی بیسناوات به دنبال نیاز میگ 25 به یک سلاح منحصر به فرد، در 1962 اقدام به تکمیل موشک میانبردی با نام K-40 یا همان R-40 کرد. این موشک برای سیستم رهگیری ارتفاع بالای Mig-25 طراحی و تولید شد و به عنوان جزئی جدایی ناپذیر از سازوکار رهیگیری میگ 25 با استفاده از رادار Smerch-A و بعدها Sapfir-25 درآمد.
آکرید بسیار بزرگ ساخته شد، چرا که قرار بود این موشک فقط با یک بار هدف قرار دادن، تضمین کننده نابودی هدف باشد. میگ 25 در اصل برای مقابله با بمب افکنهای xb-70 طراحی شده بود، بنابراین باید طراحی آن به گونه ای می بود که هر جنگنده و بمب افکنی را تنها با یک بار شلیک نابود کند. یک میگ 25 با بیشینه سرعت حدود 3 ماخ می توانست با چهار موشک آکرید اقدام به رهگیری هواپیماهای دشمن کند.
آکرید عملاً نیازی نداشت که حتما به هدف برخورد کند، تنها کافی بود به نزدیکی هدف برسد تا کلاهک ترکش شونده آن کار خود را انجام دهد. در شرایطی که معمولا دو گونه فروسرخ و آشیانه یاب نیمه فعال R-40 با هم شلیک می شد، هدف هیچ شانسی برای فرار نداشت.
کلاً دو مدل از R-40 طراحی و ساخته شد: یکی مدل R-40RD و دیگری R-40RD .R-40TD یک موشک هوابه هوا با جستجو گر راداری نیمه فعال PARG-12 و امکان اصلاح مسیر درمیانه راه (به صورت اینرسیایی یا رادیویی) و R-40TD مدل فروسرخ آن بود. مدلهای مختلف R-40 بردی بین 30 تا 60 کیلومتر داشتند.
معمولا فاکسبتها چهار موشک آکرید را به صورت جفت فروسرخ و راداری با خود حمل می کردند و چون برای هر هدف باید دو موشک شلیک می کردند، عملا می توانستند همزمان حداکثر با دو هدف درگیر شوند. برد کم این موشکها ناشی از ناکارامدی رادار Smerch-A بود، روسها به دنبال سیستمی همچون رادار AWG-9 و موشکهای فینیکس بودند، ولی در اینجا صحبت از راداری است که در زمان خود خوب بود، ولی عالی نبود و جالب اینکه در آن زمان این پیشرفته ترین رادار روسی به حساب می آمد.
سیستم کنترل آتش Smerch-A (با نام ناتوی FoxFire) در سال های 1958 تا 1959 به وسیله دفتر طراحی والکوف طراحی شد. راداری بسیار بزرگ که شباهتی زیاد به رادار AWG-10 داشت. رادار اسمرچ ای زمانی رادار بسیار موفقی به شمار می رفت که غربیها را به وحشت انداخت. این رادار قابلیت کاوش 120 درجه در طرفین و 6± درجه به صورت عمودی را داشت، البته فاقد توانایی نگاه به پایین بود. این رادار مقاوت زیادی در برابر تداخل امواج و سیستمهای ECM داشت. البته این قابلیت باعث افت برد رادار تا 80 الی 100 کیلومتر گردید و موشکهای آکرید که برای برد تا 100 کیلومتر طراحی شده بودند نمی توانستند با این رادار به برد موثری بیش از 50 کیلومتر دست یابند. برتری رادار اسمرچ در آن زمان برد رهگیری 75 کیلومتری آن بود، ولی ناتوانی کنترلی آن یک ایراد بزرگ محسوب می شد.
موشکهای آکرید شاید بزرگترین ایرادشان این بود که تنها برای رهگیری در ارتفاع زیاد و با سرعت زیاد مناسب بودند، چرا که توانایی نگاه به پایین در آنها اصلاً وجود نداشت که این نقیصه بعدها برطرف شد. از مهمترین ضعفهای آن این بود که موشکی با این ابعاد، برد کمی داشت. در مقام مقایسه، موشک فینیکس با طول 4000 میلیمتر و وزن 450 تا 470 کیلوگرم (وزن سر جنگی 61 کیلوگرم) می توانست به برد عملیاتی 190 کیلومتر دست یابد، در حالی که موشک آکرید با طول حدود 5980 تا 6220 میلیمتر (بسته به مدل موشک) و وزن 450 تا 461 کیلوگرم (وزن سرجنگی 70 کیلوگرم) در بهترین حالت کمتر از 60 کیلومتر برد داشت.
با وجود همه این کاستیها، موشک آکرید به دلیل قابلیتهای منحصر به فرد فاکسبت، در صحنه نبرد نسبتاً موفق ظاهر شد. حداقل یک فروند فانتوم شناسایی اسرائیل (RF-4E) شکار R-40 های عراقی شد. در جریان جنگ ایران و عراق به دلیل ناکام شدن پی در پی فاکسبتها توسط تامکتهای ایرانی تنها یک فروند هرکولس C-130 ایرانی شکار آکرید شد. پس از حمله عراق به کویت و آغاز عملیات توفان صحرا توسط آمریکا و متحدین، یک فروند موشک آکرید تنها پیروزی هوایی تایید شده عراق را در این عملیات رقم زد. در شب اول عملیات توفان صحرا (17 ژانویه 1991) یک فروند F/A-18C نیروی دریایی آمریکا هدف یک R-40 شلیک شده توسط MiG-25PD عراقی قرار گرفت تا آکرید آخرین شکار هوا به هوای ثبت شده خود را تا حال حاضر انجام داده باشد. البته در 23 دسامبر 2002 نیز یک فروند فاکسبت عراقی با استفاده از موشک آکرید یک پهپاد آمریکایی را سرنگون کرد. از کاربرد آکرید در نبردهای دیگر اطلاع چندانی در دست نیست، با این وجود سوریه نیز مدعی هدف قرار دادن حداقل یک فروند F-15 اسرائیلی با این موشک است.
تولید موشک آکرید سر انجام در سال 1991 به پایان رسید، اما با وجود بازنشسته شدن فاکسبتها، این موشک بازنشسته نشد و عمر خدمتی خود را با MIG-31 پی گرفت تا یکی از جنگ افزارهای اصلی آن باشد، البته از آن زمان تاکنون بهینه سازیهای مختلفی بر روی آن انجام شده است.
مشخصات موشک آکرید:
طول: برای R-40TD معادل 5.98 متر و برای R-40RD معادل 6.22 متر
سرعت: 5 ماخ
برد: 30 تا 60 کیلومتر
وزن سر جنگی: 70 کیلوگرم
وزن موشک: برای R-40TD معادل 450 کیلوگرم و برای R-40RD معادل 461 کیلوگرم
کاربران: اتحاد جماهیر شوروی سابق، الجزایر، هند، عراق، سوریه و روسیه
__________________________________________________________
تذکر: هرگونه بازنشر این مقاله منوط به ذکر منابع می باشد.
منابع:
morningstar.blogfa.com
en.wikipedia.org
newcoy.persianblog.ir
گردآوری، ویرایش و تنظیم: کاوه