واقعیت در هاله‌ای از ابهام
از آمار پیروزی‌های هوا به هوای به دست آمده توسط F-14 های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوره 16 شهریور 1359 تا 16 تیر 1367 آمار دقیقی در دست نیست. قبلاً در مورد تعداد شکارها و تلفات تامکتهای ایرانی چندین مطلب در وبلاگ "هوانورد" منتشر شده است. از جمله پستهای زیر:
با توجه به تحریفات به وجود آمده که علل مختلفی دارد، سردرگمی قابل ملاحظه‌ای در این زمینه وجود دارد.
پس از پایان جنگ تحمیلی در نشستی که با حضور فرماندهان ارشد نظامی برگزار گردید، عنوان شد که مجموعا 71 تیر موشک AM-54 به سمت دشمن شلیک شده و 10 تیر نیز در حالیکه تامکتهای حامل آنها سقوط کرده یا مورد اصابت قرار گرفته‌اند از بین رفته است.
همچنین برای تامکت 30 پیروزی هوا به هوا ذکر شد. از این میزان 16 پیروزی اثبات شده با فینیکس (4 پیروزی احتمالی)، 1 پیروزی اثبات شده با اسپارو (2 پیروزی احتمالی) و 7 پیروزی اثبات شده با سایدوایندر در نظر گرفته شد.
شاهد این آمار همانطور که برگزارکنندگان آن عنوان کردند شامل گزارش خلبانان هر دو طرف، دوربین توپ و TISEO و عکس‌های گرفته شده از لاشه هواپیماها به اضافه گزارشات اطلاعاتی هر دو طرف بود. در جلسه مذکور، 70 درصد از مجموع تمام هواپیماهای ساقط شده عراقی را به F-14 نسبت دادند.
پس از اعلام این آمار، این نشست در حالی پایان یافت که شواهد و مدارک مستدلی مبنی بر کسب 130 پیروزی اثبات شده و 23 پیروزی احتمالی توسط تامکت در دوران دفاع مقدس در دست است. از این میزان حداقل 40 پیروزی توسط موشک فینیکس، 15 پیروزی با موشک اسپارو، 95 پیروزی با موشک سایدوایندر و 3 پیروزی به وسیله توپ 20 میلیمتری ولکان به دست آمد. در یک نبرد جالب توجه، 4 فروند جنگنده عراقی اسیر دست انفجار سرجنگی قدرتمند تنها یک تیر موشک فینیکس شده و سقوط کردند. در چند مورد هم 2 جنگنده به وسیله یک تیر موشک فینیکس منهدم شدند.
از همه مهمتر، قابلیت بازدارندگی فوق‌العاده F-14 بود؛ بسیاری از جنگنده – بمب‌افکن‌های عراقی پیش از رسیدن به هدف با دادن احتمال وجود تامکت در صحنه پا به فرار می‌گذاشتند. ساده‌ترین جمله در توصیف این پرنده این است که «جایی که F-14 باشد، هیچ جنگنده عراقی نیست!». یکی از خلبانان در توضیح این که هیچ جنگنده دفاع هوایی تاکنون اینقدر تاثیر گذار نبوده می‌گوید «در غرب بسیاری عنوان می‌کردند خرید F-14 و AIM-54 هر دو اشتباه گرانقیمت ایران بود. اگر شما مجموع پیروزی‌های به دست آمده توسط تامکت و اسلحه اصلی زرادخانه آن را در جنگ تحمیلی ملاحظه کنید، تمامی سوالهای شما درباره قیمت بسیار گران خرید آن و زحمات فوق‌العاده و هزینه بالای تعمیر و نگهداری آن حین جنگ پاسخ متین و قانع کننده‌ای خواهند داشت.
وقتی من به عملکرد استثنایی تامکت در جنگ می‌نگرم، می‌بینم این جنگنده واقعا به عنوان یک رهگیری متولد شده است. ما از F-14 برای پشتیبانی از جنگنده‌ها و سوخترسانها استفاده می‌کردیم، ضمن این که در تعداد زیادی از ماموریت‌های خودمان نیز F-14 در قالب «مینی‌آواکس» و برای حمایت از هواپیماها در هوا و نیروها بر روی زمین انجام دادیم. در قسمت اعظم جنگ ما نیروی هوایی عراق را حتی بدون شلیک یک فشنگ مرعوب ساخته و فراری می‌دادیم. با این اوصاف، 130 پیروزی هوایی را اضافه کنید. حال شما خود درباره تامکت و فینیکس قضاوت کنید. به نظر اسم آن را هر چیزی می‌توان گذاشت به جز «شکست».
با این حال خلبانان F-14 از دست موتور هواپیما بسیار ناراضی بودند. یکی از خلبانان توضیح می‌دهد «تامکت یک اسلحه واقعی برای نبردهای تن به تن است. یک مبارز بی‌بدیل برای میگها و میراژهای عراقی. اما این پرنده یک نقطه ضعف نیز داشت؛ تعداد رو به کاهش تامکتهای قابل پرواز و مشکلات پایان‌ناپذیر موتور این پرنده از تبدیل تامکت به یک شکارچی واقعی میدان نبرد که واقعا سزاوار آن بود جلوگیری کرد. من به شخصه هیچ اعتمادی به این موتور نداشتم. در حین نبرد تن به تن کافی بود که یک حرکت تند و تیز با اهرم گاز موتورها انجام دهیم تا کمپرسور آن وامانده شود که معنی آن در اغلب موارد این بود «سانحه!». در واقع هیچ خلبان تامکتی را نمی‌شناسم که در حین پرواز یک چشمش به آلات دقیق موتور نبوده باشد».
یکی از خلبانان قابلیت‌های رزمی F-14 به خصوص توانایی‌های رادار AWG-9 را جمع بندی کرده و می‌گوید «در طول جنگ نه هرگز دیدم و نه شنیدم که رادار F-14 به طور موفقیت آمیزی توسط دشمن مختل شده باشد. تعداد انگشت شماری از درگیری‌ها بیانگر این بود که قفل راداری بر روی جنگنده دشمن با انجام مانورهای شدید آنها شکسته شده و یا چند فاکس بت با استفاده از سرعت بالای خود از دست F-14 ها گریخته‌اند اما هیچ کدام از جنگنده‌های عراقی به خصوص میراژها که از آخرین دستاوردهای فرانسه در زمینه اخلالگرها استفاده می‌کردند نتوانستند AWG-9 را از کار بیندازند. آنها از امتحان هیچ راهکاری غافل نشدند و صد البته سامانه‌های گوناگونی را نیز مورد ارزیابی قرار دادند. قابلیت‌های فوق‌العاده این رادار واقعا شگفت انگیز است.
حتی با وجود انواع و اقسام اخلالگرهای قوی، ذره‌ای از دقت عجیب آن کاسته نمی‌شود. AWG-9 واقعا یک شاهکار اویونیکی است. یک بار در ماموریتی من 11 فروند هواپیمای دشمن را که همزمان به سمت من نزدیک می‌شدند را شناسایی کردم. تقریبا همه آن 11 فروند سامانه اخلال الکترونیک خود را با قدرت هرچه تمام‌تر متوجه من کرده بودند. رادار AWG-9 با کوچکترین مشکلی مواجه نشد. این رادار تقریبا دو برابر این تعداد هواپیما را به صورت همزمان می‌توانست سر و سامان دهد و 11 فروند واقعا تعداد زیادی نبود. لذا مشکلات به وجود آمده توسط این اخلال‌ها را من به کمک خدمه کابین عقب در عرض چند ثانیه مرتفع کردیم».
یکی از خلبانان درباره مشکلات تعمیر و نگهداری این رادار گفت «اگر رادار AWG-9 از کار می‌افتاد، دلیل اصلی آن در اغلب موارد خرابی رایانه هوابرد کنترل موشک (AMCC) بود. البته این بدین معنی نبود که ما توانایی استفاده از جنگنده را بدون این رایانه نداریم. ما می‌توانستیم پرواز کنیم و با استفاده از موشک سایداویندر و توپ ولکان حریف را از بین ببریم. خلبانان زیادی بودند که در حین پرواز دچار چنین مشکلی شدند و در همان پرواز پیروزی هوایی کسب نمودند. به غیر از سامانه ناوبری اینرسیایی (INS) و جایروها، F-14 های زمینگیر هیچ گونه مشکلی در قطعات رادار AWG-9 نداشتند.»
اگرچه تاکنون بحث‌های زیادی پیرامون تعداد دقیق پیروزی‌های هوایی F-14 درگرفته است با این‌حال آمار دقیق آن هنوز کاملا مشخص نیست. در مقابل با وجود صحبتهای ضد و نقیض منابع رسمی، تلفات دقیق ناوگان تامکت نیز بر ما پوشیده است. اگر بیانیه‌های منابع رسمی نیروی هوایی عراق را سند قرار داده و به آن اعتماد کنیم، ملاحظه می‌شود که تعداد 70 فروند تامکت ایران بین آبان 1361 تا تیرماه 1367 سرنگون شده است!
تعداد زیادی از منابع غربی با کوچک و جزیی جلوه دادن نبردهای هوایی در جنگ تحمیلی، تعداد تامکتهای از دست رفته حین نبرد را 3 فروند ذکر کردند.
گزارشات منتشره از «سازمان اطلاعات خارجی» که دفتر مرکزی آن در واشنگتن دی سی است و تغذیه رسانه‌های ایالات متحده را به عهده دارد در کنار دیگر منابع غربی، اتحاد جماهیر شوروی و اوکراین تعداد تلفات ناوگان تامکت را بین 12 تا 16 فروند ذکر کرده‌اند. موثق‌ترین منبع در این زمینه از دست رفتن 3 فروند تامکت در نبردهای هوایی و 4 فروند در اثر اشتباه پدافند هوایی اعلام کرده است. مدارکی در دست است که نشان می‌دهد دو فروند به دلایل نامعلوم در نبردهای هوایی از بین رفته و 7 فروند دیگر نیز به علت نقص در موتور و سامانه هدایت از فهرست موجودی حذف شدند.
خوشبختانه حداقل 8 فروند با وجود خسارت‌های شدید در درگیری، با رشادت و دلاوری مثال زدنی، خلبانانشان راه بازگشت را در پیش گرفته و به پرنده خود فرصتی دیگر برای خدمت به کشور اعطا کردند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع:
ganjejang.com
newcoy.persianblog.ir