ام۴۷ پاتون یک تانک میان وزن آمریکایی بود که با پیشرفت طرح تانک ام۴۶ پاتون در اوایل دهه ۱۹۵۰ ساخته شد. این تانک به عنوان تانک اصلی نیروی زمینی و تفنگداران دریایی و جایگزین تانکهای ام۴۶ و ام۴ شرمن وارد ارتش آمریکا شد اما در این ارتش در هیچ جنگی شرکت نکرد. تانک ام47 در واقع در اوایل جنگ سرد به منظور مقابله با سیل پایان ناپذیر تانکهای روسی که در نقاط مختلف از جمله در آلمان در حال رشد بودند طراحی و ساخته شد. این تانک در حدود 48 تن وزن داشت و با یک قبضه توپ 90 میلی متری مسلح شده بود.
ام۴۷ تنها پس از چند سال با ساخت تانک پیشرفته‌تر ام۴۸ پاتون از خدمت خارج شد و در اختیار متحدان آمریکا قرار گرفت و در جنگ‌های متعددی از جمله توسط اردن در جنگ شش‌روزه علیه اسرائیل، توسط پاکستان در جنگ‌های هند و پاکستان، توسط ترکیه در حمله سال ۱۹۷۴ ترکیه به قبرس، توسط ایران در جنگ ایران و عراق و در خدمت استقلال‌طلبان کروات در جنگ استقلال کرواسی شرکت داشت.
انهدام ام۴۷ در مانور نظامی با موشک ضدتانک شلیک شده از توپ هویتزر ام۱۹۸
کاربران کنونی
اسپانیا- 22 دستگاه تانک مهندسی که با انجام تغییراتی بر روی ام۴۷ ساخته شده‌اند.
ایران - ۴۰۰ تانک ام۴۷ دست‌دوم در دهه ۱۹۵۰ دریافت شد و در اواخر دهه ۱۹۶۰ با موتور و سیستم کنترل آتش ام۶۰ پاتون تحت عنوان ام۴۷ام بهینه شد. بنا به گزارش تایید نشده برخی منابع خارجی، 168دستگاه از این تانک در ایران فعال می باشد.
کاربران سابق
اتریش ۱۴۷ دستگاه
بلژیک ۷۸۴ (با لئوپارد۱ جایگزین شد)
کرواسی - تعدادی در جریان جنگ استقلال کرواسی استفاده شدند و پس از آن از خدمت خارج شد.
قبرس - یک تانک غنیمتی.
فرانسه ۸۵۶ (با آام‌ایکس۳۰ جایگزین شد)
یونان ۱۱۲۰ (با ام۴۸ و لئوپارد۱ جایگزین شد)
عراق -همگی مهدم یا اوراق شده است.
ایتالیا ۲۴۸۰ (با ام۶۰ و لئوپارد۱ جایگزین شد)
ژاپن - فقط یکی برای ارزیابی.
کره جنوبی -در سالهای ۲۰۰۶-۲۰۰۷ بازنشسته شد.
پاکستان ۲۳۰
فیلیپین
پرتغال ۱۶۱
عربستان سعودی
سومالی ۲۵ از عربستان سعودی
اسپانیا ۳۹۰
ایالات متحده آمریکا
آلمان غربی ۱۱۲۰
ترکیه - ۱۳۴۷. تمام تانکهای ام۴۷ در دهه ۱۹۹۰ به کارخانه‌های فولادسازی برای بازیافت تحویل شده و با ام۴۸آ۵ و لئوپارد جایگزین شدند.
یوگسلاوی-۳۱۹ دستگاه در دوران ریاست‌جمهوری دوایت آیزنهاور در دهه ۱۹۵۰ به عنوان کمک نظامی به یوگسلاوی تحویل داده شد.
یک دستگاه ام۴۷ غنیمتی از ارتش پاکستان در شهر بنگلور هند
مشخصات تانک ام 47
نوع: تانک متوسط
خاستگاه: ایالات متحده آمریکا
خدمت: ۱۹۵۲ تا اوایل دهه ۱۹۶۰ (در آمریکا)
جنگ‌ها: جنگ شش‌روزه، جنگ ایران و عراق، جنگ هند و پاکستان
طراح: زرادخانه تانک دیترویت
تاریخ تولید: 1951 تا 1953
تعداد تولید شده: ۸۵۷۶ دستگاه
وزن: ۴۶٫۱ تن (در حالت آماده نبرد)
طول: ۸٫۵۱ با لوله، ۶٫۳۵ بدون لوله سلاح
عرض: ۳٫۵۱ متر
خدمه: ۵ نفر (فرمانده، راننده، توپچی، توپ‌گذار، کمک‌راننده)
زره: ۱۰۰ میلی‌متر زره فولادی یکپارچه
تسلیحات اولیه: توپ ۹۰ میلی‌متری
تسلیحات ثانویه: ۲ تیربار ۷٫۶۲ م‌م ام۱۹۱۹ براونینگ هم‌محور و روی بدنه، ۱ تیربار ۱۲٫۷ م‌م ام۲ براونینگ روی سقف
ظرفیت حمل سوخت: ۸۸۰ لیتر
برد موثر: حدود ۱۶۰ کیلومتر
سه نمای شماتیک از تانک ام 47
تانک سبلان، گونه ارتقا یافته ام47
در روز 31 فرودین ماه سال 1393 از نمونه ارتقا یافته ایرانی تانک ام 47 با نام سبلان رونمایی شد. تانک سبلان در حقیقت یک ارتقاء سنگین بر روی تانکهای قدیمی ام 47 پاتن است که اوایل دهه 1950 میلادی در زمان رژیم گذشته از آمریکا خریداری شد. بر اساس اطلاعات منابع خارجی، ایران در حال حاضر چیزی نزدیک به 160 دستگاه از این تانکها را در اختیار دارد.
عمده "ام 47 " های ایرانی در زمان جنگ در خدمت لشکر 81 زرهی کرمانشاه بوده و در هشت سال دفاع مقدس حضور داشتند. اما این تانک مشخصا در قرن بیست و یکم با شرایط اولیه خود حرفی برای گفتن نداشت و یا باید برای اوراق شدن استفاده و یا این که فکری برای تغییر اساسی در آن داده می شد.
سال گذشته و در جریان رونمایی از نمونه جدید تانک ذوالفقار و تانک صمصام، امیر پوردستان فرمانده نزاجا از برجک جدید ساخت جهاد خودکفایی نزاجا خبر داد و اعلام کرد که در فروردین 1393 از این تانک جدید رونمایی خواهد شد. نزاجا به وعده خود عمل کرد و در آخرین روز از فرودین ماه 1393 از تانک سبلان رونمایی شد.
امیر پوردستان همچنین سال گذشته اعلام کرده بود که سبلان یک بروز رسانی بر روی تانک ام 47 است و با این اوصاف، در نگاه اول برجک مورد نظر به عنوان مشخص ترین تغییر در سبلان به چشم می آید.
ام 47 در سمت راست و سبلان در سمت چپ - به تغییرات در توپ و برجک دقت کنید
برجک مورد نظر در کناره های توپ و بخش های کناری برجک، شباهت خاصی به نمونه مورد استفاده در تانک ذوالفقار دارد. این موضوع نشان از افزایش بقاء پذیری و فاکتور حفاظت در این تانک دارد. همچنین دو عدد سامانه نارنجک انداز مخصوص پرتاب نارنجکهای دود زا نیز بر روی دو طرف این برجک نصب شده است که می توان در مواقع خطر از آن برای پخش دود بهره برد. همچنین بر روی چرخ های تانک نیز یک پوشش حفاظتی افزوده شده است.
نکته بعدی که شاید یکی دیگر از مهم ترین خصوصیات پروژه سبلان باشد، تغییر سلاح اصلی تانک ام 47 یعنی توپ 90 میلی متری به توپ 105 میلی متری است. چند نکته در مورد این تغییر وجود دارد که بایستی به ترتیب به آن پرداخت .
توپ 105 میلی متری موجود بر روی سبلان شباهت خاصی به گونه مورد استفاده بر روی تانک های ام 60 ایرانی و همچنین گونه ارتقاء یافته صمصام دارد. در حقیقت می توان این گونه نتیجه گیری کرد که این دو تانک ایرانی از یک توپ مشترک بهره می برند. این توپ در حقیقت مدل L7 ساخت انگلستان می باشد که به نوعی مشهورترین توپ 105 میلی متری، خصوصا در جهان غرب به شمار می آید. آمریکایی ها حتی از این توپ در مدل اولیه تانک آبرامز نیز بهره بردند.
تانک صمصام - به شباهت توپ با "سبلان" دقت کنید
با استفاده از این توپ امکان استفاده از طیف وسیعی از مهمات ضد زره و شدید الانفجار برای تانک "سبلان" به وجود می آید که اصولا توپ 90 میلی متری فاقد این توانایی می باشد. بحث دیگر این است که با استفاده از توپ 105 میلی متری مورد نظر یک گونه شبیه سازی بین تانک سبلان و تانکهای صمصام ایران شکل می گیرد و هر دو تانک از یک نوع توپ و مشخصا یک نوع مهمات بهره می برند. این امر پشتیبانی در زمان جنگ را از واحدهای استفاده کننده از هر دو تانک راحت تر و البته ارزان تر می کند.
البته این مسئله در بخش آموزش نیز به کاهش زیرساختهای مورد نظر و در نتیجه صرفه جویی در هزینه منجر می شود. بر اساس اعلام فرمانده نیروی زمینی هزینه آماده سازی یک تانک ام 47 ، یک سوم یک تانک تی 72 می باشد که تایید دیگری برای به صرفه بودن تولید این تانک می باشد.
اما نگاهی دقیقتر به برجک تانک سبلان نکته دیگری را نیز برای ما مشخص می کند و آن هم نصب سامانه پریسکوپ توپچی بر روی برجک این تانک است که کمک می کند تا کاربر مورد نظر به راحتی به کنترل محیط اطراف پرداخته و به هدف یابی بپردازد. می توان این گونه نتیجه گرفت که مسئولین نزاجا سامانه هدف یابی و پریسکوپ مخصوص توپچی مشترکی را برای هر سه تانک صمصام، ذوالفقار و سبلان در نظر گرفته اند تا به نوعی استاندارد سازی را در تانکهای ایرانی به انجام برسانند.
پریسکوپ تانک ذوالفقار 3- پریسکوپ تانک سبلان - پریسکوپ صمصام
با توجه به وجود زیر ساختهای مورد نظر برای تعمیر و نگهداری تانک ام 47 در داخل کشور و همچنین تولید برجک و سامانه های جدید به صورت بومی هیچ نیازمندی به کشورها و یا قطعات وارد شده از خارج وجود نداشته و می توان با استفاده از توان داخلی و بدون هیچ کمکی از خارج از کشور تانکی پیشرفته برای نیازهای امروز کشور را در اختیار داشت.
در بخش موتور نیز به نظر می رسد با توجه به این نکته که سیستم پیشرانه این تانک سالها بدون مشکلی برای تانک مورد نظر کار کرده و می تواند سرعتی تا 60 کیلومتر بر ساعت را برای این تانک به ارمغان آورد و مسئولین نیز اشاره ای به تغییر در سیستم پیشرانه تانک سبلان نداشتند، می توان این گونه نتیجه گرفت که پیشران تانک مورد نظر همچنان به مانند تانک ام 47 یک دستگاه موتور بنزینی با توان 810 اسب بخار است که البته توان کامل سرویس و نگهداری از آن نیز در داخل کشور وجود دارد.
در پایان ذکر این نکته مهم به نظر می رسد که تانک سبلان در ابتدای راه قرار دارد و در طول سالهای آینده می تواند با شرکت در آزمایش های گوناگون و همچنین استفاده از فناوری های دیگر موجود در این بخش در کشور به سطح بالاتری از توان رزمی و سپس به تولید انبوه برسد.
_______________________________________________________________
منابع:
newcoy.persianblog.ir
wikipedia.com
mashreghnews.ir
تدوین:
newcoy.persianblog.ir (کاوه)